NIEOBYCZAJNY WYBRYK

W tym artykule piszę o jednym z wykroczeń przeciwko obyczajności publicznej. O jakim czynie mowa? O nieobyczajnym wybryku. Niniejszą kwestię porusza art. 140 Kodeksu wykroczeń.

Z wpisu dowiesz się:

• czym jest miejsce publiczne?
• czym jest zachowanie nieobyczajne?
• czym jest wybryk?
• jakie są najczęstsze przykłady nieobyczajnych wybryków w orzecznictwie?
• co nie stanowi nieobyczajnego wybryku?
• jaka kara grozi za nieobyczajny wybryk?

Photo by Hin Bong Yeung on Unsplash

MIEJSCE PUBLICZNE

Nieobyczajny wybryk musi być popełniony w miejscu publicznym. Pojęcie „publicznie” oznacza sytuację, w której działanie może być dostrzeżone przez nieokreśloną liczbę nieoznaczonych z góry osób. Warunek publiczności spełnia już sama możliwość dostrzeżenia tego zachowania przez przypadkowego przechodnia. Publicznie można działać również w miejscu niepublicznym, jeżeli zachowanie mogło być dostrzeżone z miejsca publicznego, np. działanie w otwartym oknie (D. Egierska-Miłoszewska, Nieobyczajny wybryk).

Publiczny będzie również nieobyczajny wybryk dokonany za pośrednictwem prasy, radia, telewizji, niekiedy Internetu.

CZYM JEST ZACHOWANIE NIEOBYCZAJNE?

Nieobyczajne jest takie zachowanie, które jest niezgodne z dobrymi obyczajami, nieprzyzwoite (S. Dubisz (red.), Uniwersalny słownik, t. 2, s. 1140), prostackie, grubiańskie, mogące wywołać publiczne zgorszenie (M. Kulczycki, J. Zduńczyk, Kodeks, s. 170).

W doktrynie przyjmuje się, że chodzi o zachowanie naruszające zasady współżycia społecznego w zakresie dobrych obyczajów i mogące wywołać zgorszenie u przeciętnego (nie przewrażliwionego) obywatela, mające wymowę negatywnej, potępiające reakcji (D. Egierska-Miłoszewska, Nieobyczajny, s. 66; SO w Białymstoku w wyr. z 28.3.2013 r., VIII Ka 1088/12, orzeczenia.ms.gov.pl, gdzie mowa jest o zachowaniu zdolnym do wywołania zgorszenia; por. A. Gubiński, Prawo wykroczeń, 1980, s. 344) (art. 140 KW red. Daniluk 2019, wyd. 2/Kulesza).

CZYM JEST WYBRYK?

Wybrykiem jest czyn rażąco odbiegający od przyjętych w danych okolicznościach norm zachowania się i okazujący lekceważenie ich przez sprawcę (L. Falandysz, Wykroczenie, s. 30).

Natomiast pełniejsza i trafniejsza definicja pojęcia wybryku została jednak ujęta w wyr. SN z 2.12.1992 r. (III KRN 189/92, Legalis; por. podobnie wyr. SO w Zamościu z 1.1.2009 r., II Waz 81/09, Rzeczp. 2009, Nr 230, dodatek – Prawo co dnia), który należy wobec tego przytoczyć w interesującym zakresie in extenso: „Wybryk to zachowanie się jakiego wśród konkretnych okoliczności czasu, miejsca i otoczenia, ze względu na przyjęte zwyczajowo normy ludzkiego współżycia nie należało się spodziewać, które zatem wywołuje powszechne negatywne oceny społeczne i uczucia odrazy, gniewu, oburzenia. Wybryk charakteryzuje więc ostra sprzeczność z powszechnie akceptowanymi normami zachowania się„.

NAJCZĘSTSZE PRZYKŁADY NIEOBYCZAJNYCH WYBRYKÓW Z ORZECZNICTWA

– czynione publicznie obsceniczne gesty czy ruchy;

– zaprezentowanie publicznie treści czy utworu muzycznego bądź audiowizualnego;

– chodzenie nago po ulicy;

– opalanie toples;

– uprawianie seksu w miejscu publicznym;

– publiczne prezentowanie zdjęć martwych płodów, w ramach tzw. akcji pro-life.

Jeszcze nie tak dawno, było bardzo głośno o powyższej akcji, chyba nikt nie przeszedł obojętnie obok takich bilbordów. Pozwolę sobie zatem umieścić w tym miejscu komentarz do Kodeksu wykroczeń pod red. P. Daniluka z 2019 r.:

„Zakresem karalności art. 140 KW objęte jest publiczne prezentowanie zdjęć martwych płodów, w ramach tzw. akcji pro-life (szerokie uzasadnienie tego stanowiska znajduje się w pracy J. Kulesza, Publiczne). Nie jest bowiem przyjęte i akceptowane w społeczeństwie polskim publiczne prezentowanie, zwłaszcza w miejscach publicznych, takich jak place, ulice, parkingi, zdjęć zakrwawionych, nierzadko rozczłonkowanych ludzkich zwłok, zwłaszcza w postaci barwnych, wielkoformatowych banerów pokazujących zwłoki w zbliżeniu. Ich pokazywanie, zwłaszcza w miejscach publicznych, jest zachowaniem, którego ze względu na przyjęte zwyczajowo w Polsce normy ludzkiego współżycia nie należy się spodziewać, wychodząc na ulicę, znajdując się na palcu czy parkingu, które zatem wywołuje negatywne oceny społeczne i uczucia odrazy, gniewu, oburzenia, potępienia. Stanowi również wybryk, ponieważ ma właśnie zwrócić uwagę na określony przekaz, wzmocnić go, szokując osoby przypadkowo skonfrontowane z widokiem martwych, zakrwawionych ludzkich płodów. Skoro normą społeczną jest nieeksponowanie na ulicach, placach czy parkingach zdjęć zakrwawionych ludzkich zwłok, to naruszenie takiej powszechnie przyjętej normy stanowi właśnie wybryk, będąc przejawem jej lekceważenia”.

CO NIE STANOWI NIEOBYCZAJNEGO WYBRYKU- PRZYKŁADY

Zgodnie z orzecznictwem nie stanowią nieobyczajnego wybryku:

– publiczne karmienie piersią dziecka ani przewijanie go (chyba że w danym miejscu znajduje się wydzielony pokój dla rodzica z dzieckiem);

– wygląd budzący odrazę ze względu na jego niechlujność (niezapięty rozporek u mężczyzny, ubranie pobrudzone wymiocinami);

– zachowanie wynikające ze stanu nietrzeźwości polegające na zataczaniu się, śpiewaniu czy nawet spaniu w miejscu do tego nieprzeznaczonym;

– publiczne oferowanie odpłatnych usług seksualnych;

– publiczne spożywanie alkoholu.

JAKA KARA GROZI ZA NIEOBYCZAJNY WYBRYK?

Przepis art. 140 k.w. stanowi, że kto publicznie dopuszcza się nieobyczajnego , wybryku, podlega karze aresztu (od 5 do 30 dni), ograniczenia wolności (1 miesiąc), grzywny od 20 zł do 1500 złotych albo karze nagany.