JAK UZYSKAĆ POMOC ADWOKATA Z URZĘDU?

Nie każdy jest w stanie ponieść kosztów ustanowienia pełnomocnika czy też obrońcy w postępowaniu sądowym. Dlatego też istnieje możliwość uzyskania takowej pomocy prawnej z urzędu.

Jak więc ustanowić adwokata z urzędu?

Należy złożyć wniosek o przyznanie adwokata z urzędu do sądu przed którym sprawa się toczy lub do sądu przed, którym dopiero toczyć się będzie. Może to zrobić osoba, która już wcześniej uzyskała zwolnienie przez sąd od kosztów sądowych w całości lub w części , jak i osoba niezwolniona przez sąd od kosztów sądowych.

Przedmiotowy wniosek powinien wskazywać, że dana osoba nie jest w stanie ponieść kosztów wynagrodzenia adwokata bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny. W przypadku osoby prawnej, musi ona wykazać, że nie ma dostatecznych środków na poniesienie kosztów wynagrodzenia adwokata.

Tak więc, wniosek o ustanowienie adwokata strona zgłasza wraz z wnioskiem o zwolnienie od kosztów sądowych lub osobno, na piśmie lub ustnie do protokołu, w sądzie, w którym sprawa ma być wytoczona lub już się toczy.

Ponadto osoba, która nie ma miejsca zamieszkania w siedzibie tego sądu, może złożyć wniosek o ustanowienie adwokata w sądzie rejonowym właściwym ze względu na miejsce swego zamieszkania, który niezwłocznie przesyła ten wniosek sądowi właściwemu.

Czy sąd zawsze uwzględnia wniosek o ustanowienie adwokata z urzędu?

Samo złożenie przez stronę wniosku o ustanowienie adwokata nie obliguje sądu do jego uwzględnienia, chyba że udział w sprawie profesjonalnego pełnomocnika procesowego, sąd uzna za potrzebny.

Poza sytuacją materialną strony, brana jest więc także pod uwagę potrzeba ustanowienia profesjonalnego pełnomocnika/obrońcy dla strony.

Sytuacja taka może zachodzić wtedy, gdy nieporadność strony prowadzi do tego, że przy faktycznym lub prawnym skomplikowaniu sprawy nie jest ona w stanie wykorzystać prawnych możliwości prawidłowego jej prowadzenia. Nie potrafi w zrozumiały i poprawny sposób przedstawić swojego stanowiska procesowego oraz nie ma podstawowej orientacji w regułach rządzących procesem cywilnym (czy też karnym), w związku z czym nie można zasadnie oczekiwać, iż pouczenia sądu będą wystarczające dla zapewnienia tej stronie odpowiedniej wiedzy o możliwych i celowych czynnościach procesowych (I ACa 1014/16 – wyrok SA Warszawa z dnia 12-10-2017).

Możliwe jest również ustanowienie adwokata dopiero, a więc po raz pierwszy, na etapie postępowania apelacyjnego, kasacyjnego lub postępowania ze skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia. W takim przypadku sąd przekazuje wniosek do rozpoznania sądowi pierwszej instancji, chyba że uzna wniosek za uzasadniony.

Photo by Fernando Venzano on Unplash

Czy oświadczenie można złożyć na formularzu?

Istnieje wzór oświadczenia o stanie rodzinnym, majątku, dochodach i źródłach utrzymania- jest to formularz, który należy wypełnić, podpisać i załączyć do właściwego wniosku o ustanowienie adwokata z urzędu.

Oświadczenie to obejmuje szczegółowe dane o:

  • stanie rodzinnym (dane o osobach pozostających we wspólnym gospodarstwie domowym z wnioskodawcą: małżonku, osobach pozostających we wspólnym pożyciu z wnioskodawcą, wstępnych, zstępnych i osobach pozostających w stosunku przysposobienia lub pod opieką wnioskodawcy, powinowatych),
  • majątku (np. nieruchomość przeznaczona do stałego zamieszkiwania przez wnioskodawcę, nieruchomość rolna, oszczędności, papiery wartościowe, udziały, polisy inwestycyjne, jednostki uczestnictwa w funduszach inwestycyjnych, polisolokaty, wierzytelności, ruchomości o wartości wyższej niż 5.000 zł, np. samochód, inne pojazdy mechaniczne, maszyny, urządzenia elektroniczne, biżuteria, sprzęt RTV i AGD),
  • dochodach i źródłach utrzymania (wynagrodzenie za pracę, emeryturę, rentę, wynagrodzenie z działalności wykonywanej osobiście, w tym z wykonania umów cywilnoprawnych, pełnienia obowiązków społecznych lub obywatelskich, zasiadania w zarządach, radach nadzorczych i komisjach osób prawnych, z praw autorskich, pokrewnych, praw własności przemysłowej oraz innych praw twórcy, z najmu, dzierżawy, dywidend, dopłat do produkcji rolniczej oraz alimenty),
  • zobowiązaniach i stałych wydatkach (kredyty, pożyczki, raty leasingowe, alimenty, czynsze najmu, dzierżawy, koszty ponoszone na mieszkanie, opłaty za media, koszty leczenia, rehabilitacji, ubezpieczenia majątku).

 

W przypadku składania wniosku o ustanowienie adwokata łącznie z wnioskiem o zwolnienie od kosztów sądowych, należy przedłożyć sądowi tylko jedno oświadczenie.

Co w sytuacji oddalenia wniosku o ustanowienia adwokata z urzędu?

Na postanowienie odmawiające ustanowienia adwokata z urzędu przysługuje zażalenie. Zażalenie należy wnieść w terminie tygodnia od dnia doręczenia lub ogłoszenia postanowienia o odmowie do sądu, który wydał to postanowienie. Sąd ten (jeżeli nie uwzględni zażalenia, a zażalenie nie ma braków formalnych) przekaże zażalenie wraz z aktami sprawy sądowi drugiej instancji do rozpoznania. Ponadto w razie oddalenia wniosku o ustanowienie adwokata, osoba nie może ponownie domagać się ustanowienia adwokata, powołując się na te same okoliczności, które stanowiły uzasadnienie oddalonego wniosku. Taki wniosek zostanie przez sąd odrzucony. Na postanowienie o odrzuceniu wniosku nie przysługuje już zażalenie.

Photo by Adeolu Eletu on Unsplash

Kto wyznacza adwokata z urzędu?

O wyznaczenie adwokata z urzędu sąd zwraca się do właściwej okręgowej rady adwokackiej. Następnie właściwa okręgowa rada adwokacka, wyznacza adwokata niezwłocznie, nie później jednak niż w terminie dwóch tygodni, zawiadamiając o tym sąd. W zawiadomieniu właściwa okręgowa rada adwokacka wskazuje imię i nazwisko wyznaczonego adwokata lub radcy prawnego oraz jego adres do doręczeń.

Czy można otrzymać konkretnie wskazanego adwokata?

Nie zawsze, nie ma na to reguły. Natomiast jeżeli strona we wniosku wskazała adwokata, właściwa okręgowa rada adwokacka, w miarę możliwości i w porozumieniu ze wskazanym adwokatem lub radcą prawnym, wyznaczy adwokata wskazanego przez stronę.

Jaki jest zakres umocowania adwokata z urzędu?

Adwokat ustanowiony przez sąd jest obowiązany zastępować stronę do prawomocnego zakończenia postępowania, chyba że z postanowienia sądu wynika, iż obowiązek zastępowania strony ustaje wcześniej.

Co więcej, ustanowienie adwokata wygasa ze śmiercią strony, która je uzyskała. Jednakże na zasadzie tego ustanowienia adwokat strony podejmuje czynności niecierpiące zwłoki.

Czy sąd może cofnąć ustanowienie adwokata z urzędu?

Sąd cofnie ustanowienie adwokata, jeżeli okaże się, że okoliczności, na których podstawie je przyznano, nie istniały lub przestały istnieć. W takim przypadku, strona obowiązana jest uiścić wynagrodzenie adwokata dla niej ustanowionego.

Natomiast stronę, która uzyskała ustanowienie adwokata na podstawie podania świadomie nieprawdziwych okoliczności, sąd skaże na grzywnę, niezależnie od jej obowiązku uiszczenia wynagrodzenia adwokata.

Photo by Hunters Race on Unsplash

Podsumowując, ustanowienie adwokata z urzędu jest równoznaczne z udzieleniem pełnomocnictwa procesowego. Natomiast termin i sposób porozumienia się pełnomocnika/obrońcy ze stroną należy wyłącznie do tych osób, a nie do sądu. Sąd uwzględniający wniosek o ustanowienie dla strony zwolnionej od kosztów sądowych adwokata, nie ma ani obowiązku ani prawa nadzorowania sposobu wykonania obowiązków przez adwokata wyznaczonego w sprawie przez Radę Adwokacką.