PODZIAŁ MAJĄTKU WSPÓLNEGO- CO Z KREDYTEM HIPOTECZNYM?
W tym artykule znajdziesz informacje dotyczące sposobu ustalania wartości nieruchomości obciążonej hipoteką, a podlegającej podziałowi majątku wspólnego małżonków.
PODZIAŁ MAJĄTKU WSPÓLNEGO- CO Z KREDYTEM HIPOTECZNYM?
Orzecznictwo jak i doktryna wskazują na dwa kierunki dotyczące przedmiotowego zagadnienia.
Pierwszy stanowi, o tym że do wartości nieruchomości obciążonej hipoteką nie należy wliczać obciążenia kredytowego.
Natomiast drugi kierunek, co już oczywiste, wskazuje na konieczność uwzględnienia wartości zaciągniętego kredytu hipotecznego przy podziale majątku wspólnego małżonków.
JAKI JEST WIĘC WŁAŚCIWY SPOSÓB USTALANIA WARTOŚCI NIERUCHOMOŚCI OBCIĄŻONEJ HIPOTEKĄ?
W mojej praktyce, spotykam się tylko i wyłącznie z pierwszym stanowiskiem. Takie też przedstawię w niniejszym wpisie.
Dlatego już teraz udzielam odpowiedzi, że w sprawie o podział majątku wspólnego małżonków, obejmującego nieruchomość obciążoną hipoteką zabezpieczającą udzielony małżonkom kredyt bankowy, sąd – przyznając tę nieruchomość na własność jednego z nich – ustala jej wartość z pominięciem wartości obciążenia hipotecznego, chyba że zachodzą istotne powody przemawiające za jego uwzględnieniem (uchwała Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z 2019-07-25 III CZP 14/19).
Photo by Tierra Mallorca on Unsplash
JAK ORZEKAJĄ SĄDY?
W sprawach o podział majątku wspólnego małżonków po ustaniu ustawowej wspólności majątkowej w orzecznictwie ugruntował się pogląd, że przedmiotem podziału są tylko aktywa, a wśród nich przede wszystkim prawo własności (współwłasności) rzeczy, użytkowanie wieczyste i prawa rzeczowe ograniczone, a także wierzytelności, inne roszczenia i prawa majątkowe oraz ekspektatywy ich nabycia.
Podział nie obejmuje natomiast długów – w każdej postaci – co oznacza, że sąd w zasadzie nie ustala ich istnienia i wysokości (wartości) ani nie orzeka o ich spłacie (np. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 26 września 1968 r., III CRN 209/68, OSNCP 1969, nr 6, poz. 112, z dnia 26 stycznia 1972 r., III CRN 477/71, OSPiKA 1972, nr 9, poz. 174, z dnia 12 stycznia 1978 r., III CRN 333/77, oraz z dnia 20 września 2000 r., I CKN 295/00, OSNC 2001, nr 2, poz. 32). Przyjęto, że długów zaciągniętych przez oboje małżonków nie można rozliczać, gdyż mimo podziału majątku wspólnego dług nadal się utrzymuje, a przerzucenie długu tylko na jednego z małżonków godziłoby w prawa wierzycieli.
Trzeba też zaakcentować, że utrata przez jednego z małżonków – tego, który nie otrzymuje nieruchomości – statusu dłużnika rzeczowego, jest prawnie obojętna, gdyż oboje małżonkowie pozostają równoprawnymi, czy raczej „równo zobowiązanymi” dłużnikami osobistymi, a ustanowione na nieruchomości zabezpieczenie pozostaje w mocy. Tak więc generalnie trudno przyjąć, że w sytuacjach typowych, obciążenie hipoteczne wpływa na wartość nieruchomości będącej przedmiotem postępowania działowego.
CZYM SĄ ISTOTNE POWODY PRZEMAWIAJĄCE ZA UWZGLĘDNIENIEM OBCIĄŻENIA HIPOTECZNEGO?
Należy przy tym podzielić i rozwinąć zapatrywanie wyrażone w uzasadnieniu przytoczonej uchwały składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego, wskazujące, że mogą wystąpić sytuacje nietypowe, natury podmiotowej – np. szczególna sytuacja osobista lub majątkowa byłych małżonków – albo przedmiotowej – np. proporcje wartości obciążenia i wartości nieruchomości, i wtedy uwzględnienie obciążenia przez odliczenie nominalnej wartości hipoteki albo w inny sposób, przez jej odliczenie lub stosowne uwzględnienie nie jest wyłączone. Trzeba także zwrócić uwagę, że innej ocenie mogą podlegać stany faktyczne, w których samo istnienie hipoteki na nieruchomości może wpływać na jej wartość, a innej sytuacje, w których małżonkowie dążą do pomniejszenia wartości nieruchomości o kwotę długu osobistego zabezpieczonego hipoteką lub gdy zgodnie ustalą sposób rozliczenia takiego długu. Odmienna jest także sytuacja, w której małżonkowie są wyłącznie dłużnikami rzeczowymi.
Ponadto, uchwałę wspiera przytoczone już stanowisko, że małżonek, który po uprawomocnieniu się postanowienia o podziale majątku wspólnego wykonał zobowiązanie zabezpieczone hipoteką ustanowioną na wspólnej nieruchomości, może dochodzić od drugiego małżonka zwrotu obciążającej go z tego tytułu części i art. 618 § 3 Kodeksu postępowania cywilnego nie stoi temu na przeszkodzie. Oczywiście, rzeczą Sądu meriti pozostanie ustalenie, czy w rozpoznawanej sprawie występują ważne względy, które przemawiają przeciwko przyjętemu w uchwale sposobowi ustalenia wartości nieruchomości.
(uchwała Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 28 marca 2019 r. pod sygn. akt III CZP 21/18)
JAK POZBYĆ SIĘ KREDYTU HIPOTECZNEGO W PRZYPADKU PODZIAŁU MAJĄTKU WSPÓLNEGO?
Podsumowując stwierdzić należy, że nawet po przeprowadzeniu sprawy o podział majątku wspólnego, byłych małżonków nadal wiąże umowa z bankiem. Tak więc oboje małżonkowie zobowiązani są spłacać kredyt hipoteczny. Jedynym rozwiązaniem jest dojście do porozumienia przez byłych małżonków i udanie się do banku w celu zmiany umowy kredytowej.