WNIOSEK O ŚCIGANIE

Kwestia wniosku o ściganie została uregulowana już w przepisie art. 12 Kodeksu postępowania karnego.

Z niniejszego artykułu dowiesz się:

• w jakim trybie toczy się postępowanie z chwilą złożenia wniosku o ściganie?
• do kogo należy uzyskanie wniosku o ściganie?
• co w sytuacji złożenia wniosku o ściganie tylko co do niektórych sprawców?
• czy przedmiotowy wniosek może zostać cofnięty?
• czy możliwe jest uzupełnienie wniosku o ściganie?
• jaka powinna być forma i tryb złożenia takiego wniosku?
• w jakim terminie należy złożyć wniosek o ściganie?
• kto jest uprawniony do złożenia przedmiotowego wniosku?
• jakie są warunki przypisania odpowiedzialności za przestępstwo ścigane na wniosek?
• kiedy mamy doczynienia z bezwzględna przyczyną odwoławczą?

 

Photo by Green Chameleon on Unsplash

ŚCIGANIE NA WNIOSEK

W sprawach o przestępstwa ścigane na wniosek postępowanie z chwilą złożenia wniosku toczy się z urzędu.

Organ ścigania poucza osobę uprawnioną do złożenia wniosku o przysługującym jej uprawnieniu.

UZYSKANIE WNIOSKU O ŚCIGANIE

Uzyskanie wniosku o ściganie należy do oskarżyciela.

Jeżeli powodem uzyskania wniosku jest wyłącznie uprzedzenie przez sąd stron o możliwości zakwalifikowania czynu według innego przepisu prawnego, przewidującego ściganie na wniosek, uzyskanie wniosku o ściganie należy do sądu.

WNIOSEK O ŚCIGANIE TYLKO NIEKTÓRYCH SPRAWCÓW

W razie złożenia wniosku o ściganie niektórych tylko sprawców obowiązek ścigania obejmuje również inne osoby, których czyny pozostają w ścisłym związku z czynem osoby wskazanej we wniosku, o czym należy uprzedzić składającego wniosek.

Przepisu tego nie stosuje się do najbliższych osoby składającej wniosek.

COFNIĘCIE WNIOSKU O ŚCIGANIE

Wniosek może być cofnięty w postępowaniu przygotowawczym za zgodą prokuratora, a w postępowaniu sądowym za zgodą sądu – aż do zamknięcia przewodu sądowego na pierwszej rozprawie głównej.

W sprawach, w których akt oskarżenia wniósł oskarżyciel publiczny, cofnięcie wniosku po rozpoczęciu przewodu sądowego jest skuteczne, jeżeli nie sprzeciwi się temu oskarżyciel publiczny obecny na rozprawie lub posiedzeniu.

Ponowne złożenie wniosku jest niedopuszczalne.

UZUPEŁNIENIE WNIOSKU O ŚCIGANIE

W przypadku gdy potrzeba złożenia wniosku ujawni się w toku prowadzonego już postępowania (np. w związku ze zmianą kwalifikacji prawnej), możliwe jest uzupełnienie materiałów postępowania poprzez złożenie wniosku, o którym mowa w art. 12 § 1 KPK, co konwaliduje wcześniejszy jego brak.

Natomiast w sytuacji, gdy wniosek taki nie został złożony do czasu rozpoczęcia przewodu sądowego lub okoliczności wskazujące na możliwość prowadzenia postępowania o przestępstwo wnioskowe ujawnione zostały nie w momencie składania zawiadomienia o przestępstwie, ale w trakcie postępowania, sąd nie tylko jest uprawniony, ale zobligowany jest ustalić w tym zakresie wolę uprawnionego. Oczywistym jest, że prawo do kontroli istnienia skargi uprawnionego oskarżyciela na każdym etapie postępowania sądowego przysługuje sądowi i z obowiązku tego nie może zostać zwolniony.

(IV KK 289/18 – wyrok SN – Izba Karna z dnia 06-06-2019)

FORMA I TRYB ZŁOŻENIA WNIOSKU O ŚCIGANIE

Ustawa karnoprocesowa nie określa formy, w jakiej pokrzywdzony ma wyrazić wolę ścigania, to jest złożyć wniosek, o którym mowa w art. 12 § 1 KPK. Wola ta może być zatem wyrażona zarówno na piśmie, jak i w trakcie składania zeznań w charakterze świadka. Istotne jest, aby z takiego dokumentu procesowego w sposób wyraźny wynikało żądanie pokrzywdzonego ścigania sprawcy.

Samo złożenie zawiadomienia o przestępstwie nie stanowi złożenia wniosku; wola ścigania musi bowiem zostać wyrażona wyraźnie. Osoba uprawniona powinna zostać pouczona (art. 16 § 1 KPK) o prawie złożenia wniosku, konsekwencjach jego złożenia określonych w art. 12 § 2 KPK oraz o możliwości cofnięcia wniosku lub braku możliwości jego cofnięcia (art. 12 § 3 KPK), tak, by u podstaw złożenia wniosku o ściganie legła swobodnie podjęta decyzja.

(II KK 6/19 – wyrok SN – Izba Karna z dnia 24-01-2019)

Wniosek o ściganie nie musi zawierać imiennego wskazania sprawców. Artykuł 12 § 2 KPK, określając wymogi formalne wniosku o ścignie, zezwala na wskazanie w nim także sprawców anonimowych. Przepisy prawa karnego materialnego i procesowego nie nakładają na uprawnionego do złożenia wniosku o ściganie obowiązku imiennego wskazania sprawców.

(II KK 169/13 – postanowienie SN – Izba Karna z dnia 09-07-2013)

MOMENT SKUTECZNEGO ZŁOŻENIA WNIOSKU O ŚCIGANIE

Wniosek o ściganie może być złożony na każdym etapie postępowania karnego, w tym również w postępowaniu odwoławczym toczącym się w związku z umorzeniem postępowania z powodu braku wniosku o ściganie. Jedyny warunek skutecznej konwalidacji czynności w tym zakresie odnosi się do przedawnienia karalności przestępstwa ściganego na wniosek.

(IV KK 171/17 – postanowienie SN – Izba Karna z dnia 30-05-2017)

PODMIOTY UPRAWNIONE DO ZŁOŻENIA WNIOSKU O ŚCIGANIE

Jeżeli przestępstwo jest ścigane na wniosek pokrzywdzonego, osoba prawna lub stowarzyszenie przez swój organ albo powołanego przez ten organ pełnomocnika uprawnione jest do złożenia wniosku o ściganie ze skutkami przewidzianymi w art. 12 KPK. Procedura karna przewiduje, że tylko określone kategorie podmiotów mają legitymację do występowania w roli pełnomocników stron w postępowaniu karnym – pełnomocnikiem organu osoby prawnej lub stowarzyszenia może być tylko adwokat lub radca prawny (art. 88 KPK).

(II KK 17/08 – wyrok SN – Izba Karna z dnia 26-03-2008)

LEGITYMACJA PEŁNOMOCNIKA OPIEKUNA FAKTYCZNEGO OSOBY NIEPORADNEJ DO ZŁOŻENIA WNIOSKU O ŚCIGANIE

Pełnomocnik opiekuna faktycznego, wykonującego prawa nieporadnego pokrzywdzonego (art. 51 § 3 KPK), jest uprawniony, w ramach ogólnego umocowania do wszystkich czynności w postępowaniu karnym (art. 91 KPC w zw. z art. 89 KPK), do skutecznego złożenia wniosku o ściganie (art. 12 § 1 KPK), który może być cofnięty w postępowaniu sądowym za zgodą sądu – do rozpoczęcia przewodu sądowego na pierwszej rozprawie głównej, w zakresie określonym w art. 12 § 3 KPK.

Pełnomocnik nie jest ograniczony co do kierunku czynności podejmowanych w imieniu swojego mocodawcy. Stąd też każda czynność, nawet niekorzystna dla reprezentowanego, podjęta w granicach umocowania, wywołuje dla niego skutki, w tym również niekorzystne.

(III KK 2/12 – postanowienie SN – Izba Karna z dnia 23-10-2012)

ZŁOŻENIE WNIOSKU O ŚCIGANIE ZA OSOBĘ MAŁOLETNIĄ

Przyjęcie, że przypisany czyn popełniony został w stosunku do osoby, która ukończyła 15 rok życia, w niczym nie zmienił uprawnień matki pokrzywdzonej do złożenia wniosku o ściganie, ponieważ osoba 15-letnia jest również osobą małoletnią (art. 10 KC). Przypomnieć zatem wypada obrońcy, że zgodnie z dyspozycją art. 51 § 2 KPK, „jeżeli pokrzywdzony jest małoletni, to prawa jego wykonuje przedstawiciel ustawowy„.

(V KK 174/08 – postanowienie SN – Izba Karna z dnia 28-11-2008)

WARUNKI PRZYPISANIA ODPOWIEDZIALNOŚCI ZA PRZESTĘPSTWO ŚCIGANE NA WNIOSEK

Przypisanie odpowiedzialności za przestępstwo ściganie na wniosek jest możliwe tylko w przypadku złożenia przez osobę uprawnioną wniosku o ściganie.

Przy wielości pokrzywdzonych tym samym czynem wniosek o ściganie musi zostać złożony przez każdego z pokrzywdzonych, a brak takowego skutkuje niedopuszczalnością ujęcia w opisie czynu działania skierowanego przeciwko temu pokrzywdzonemu, który wniosku nie złożył.

Wnioskowego trybu ścigania nie zmienia przyjęcie kwalifikacji kumulatywnej.

Złożenie wniosku o ściganie nie warunkuje oczywiście w takiej sytuacji samego przypisania sprawcy odpowiedzialności karnej, ale ma wpływ na opis czynu.

W przypadku zachowań odpowiadającym znamionom przestępstwa ściganego na wniosek ujęcie ich w opisie czynu jest dopuszczalne w tym tylko zakresie, w jakim został złożony wniosek o ściganie.

(II AKa 390/18 – wyrok SA Katowice z dnia 22-10-2018)

BEZWZGLĘDNA PRZYCZYNA ODWOŁAWCZA

Brak wniosku jest bezwzględną przyczyną odwoławczą określoną w art. 439 § 1 pkt 9 KPK powodującą uchylenie orzeczenia, niezależnie od granic zaskarżenia i podniesionych zarzutów. Nie zmienia tego przyjęcie kumulatywnej kwalifikacji prawnej czynu, będącej następstwem uznania, że czyn sprawcy wyczerpuje jednocześnie znamiona przestępstwa ściganego z urzędu oraz na wniosek, a ten wniosek nie został złożony.

(V KK 324/07 – wyrok SN – Izba Karna z dnia 27-02-2008)