WNIOSEK O ZAWEZWANIE DO PRÓBY UGODOWEJ
Wniosek o zawezwanie do próby ugodowej związany jest z postępowaniem pojednawczym. Jego uregulowanie prawne znajdziemy już w Kodeksie postępowania cywilnego, w przepisach art. 184- 186.
Z niniejszego artykułu dowiesz się:
- kiedy ugoda jest dopuszczalna?
- do jakiego sądu należy wnieść wniosek o zawezwanie do próby ugodowej?
- jakie są skutki niestawiennictwa stron na posiedzeniu?
- jaka powinna być treść przedmiotowego wniosku?
- czy wniosek o zawezwanie do próby ugodowej przerywa bieg przedawnienia?
- czy możliwe jest złożenie kilku wniosków?
- co w sytuacji wytoczenia powództwa?
- czy ugoda sądowa zastępuje akt notarialny?
- czy sąd ma obowiązek skontrolować treść zawieranej ugody?
- jaka jest w ogóle rola sądu w postępowaniu pojednawczym?
- czy konieczne jest postępowanie dowodowe?
- czy można przenieść własność ugodą?
Photo by Aaron Burden on Unsplash
DOPUSZCZALNOŚĆ UGODY
Sprawy cywilne, których charakter na to zezwala, mogą być uregulowane drogą ugody zawartej przed wniesieniem pozwu. Sąd uzna ugodę za niedopuszczalną, jeżeli jej treść jest niezgodna z prawem lub zasadami współżycia społecznego albo zmierza do obejścia prawa.
SĄD WŁAŚCIWY I TRYB POSTĘPOWANIA
O zawezwanie do próby ugodowej – bez względu na właściwość rzeczową – można zwrócić się do sądu rejonowego ogólnie właściwego dla przeciwnika, a w braku podstaw do ustalenia tej właściwości – do sądu rejonowego właściwego dla miejsca zamieszkania albo siedziby wzywającego.
W wezwaniu należy zwięźle oznaczyć sprawę i przedstawić propozycje ugodowe.
Postępowanie pojednawcze przeprowadza sąd w składzie jednego sędziego.
Z posiedzenia sporządza się protokół. Jeżeli doszło do ugody, jej osnowę wciąga się do protokołu albo zamieszcza się w odrębnym dokumencie stanowiącym załącznik do protokołu i stwierdza podpisami stron. Niemożność podpisania ugody stwierdza się w protokole.
SKUTKI NIESTAWIENNICTWA STRON
Jeżeli wzywający nie stawi się na posiedzenie, sąd na żądanie przeciwnika włoży na niego obowiązek zwrotu kosztów wywołanych próbą ugodową.
Jeżeli przeciwnik bez usprawiedliwienia nie stawi się na posiedzenie, sąd na żądanie wzywającego, który wniósł następnie w tej sprawie pozew, odpowiedź na pozew, sprzeciw lub zarzuty od nakazu zapłaty, uwzględni koszty wywołane próbą ugodową w orzeczeniu kończącym postępowanie w sprawie.
TREŚĆ ZAWEZWANIA DO PRÓBY UGODOWEJ
W art. 185 § 1 zdanie drugie KPC stwierdza się, że w wezwaniu należy oznaczyć zwięźle sprawę. W treści wezwania powinna się znaleźć argumentacja uzasadniająca żądanie i przytoczone dowody na jego poparcie. Innymi słowy chodzi o wskazanie przedmiotu proponowanej ugody, tak aby druga strona sporu miała wystarczającą podstawę do stwierdzenia, że zawarcie ugody leży w jej interesie, spełniając przynajmniej minimum jej oczekiwań. Oczywiście, zupełnie klarowną sytuację ma się wtedy, gdy zwłaszcza kwoty w wezwaniu są te same co w pozwie, jednak przeważa pogląd, że nie muszą temu ściśle odpowiadać. (…) w zależności od okoliczności może wystarczyć, że wezwanie o którym mowa, będzie odpowiadać wezwaniu do zapłaty według art. 455 KC.
(III CSK 122/17 – wyrok SN – Izba Cywilna z dnia 11-04-2019)
PRZERWANIE BIEGU TERMINU PRZEDAWNIENIA ROSZCZENIA
Wystąpienie z wnioskiem dotyczącym wezwania dłużnika do próby ugodowej stanowi czynność podjętą bezpośrednio w celu dochodzenia roszczenia. Przerywa więc termin przedawnienia (…). Skutek w postaci przerwania biegu terminów prawa materialnego należy przypisać każdemu wnioskowi złożonemu na podstawie art. 184 KPC.
(I ACa 982/13 – wyrok SA Warszawa z dnia 11-12-2013)
Natomiast jeśli wniosek o zawezwanie do próby ugody nie precyzuje wystarczająco objętej nim wierzytelności, to istnieją podstawy do stwierdzenia, że nie doszło do przerwania biegu przedawnienia roszczenia objętego żądaniem pozwu. Z uwagi na nieprecyzyjność zawezwania do próby ugody nie można przyjąć, że jest ono czynnością bezpośrednio zmierzającą do dochodzenia roszczenia objętego żądaniem pozwu.
(VII AGa 487/18 – wyrok SA Warszawa z dnia 06-12-2018)
CEL WSZCZĘCIA POSTĘPOWANIA POJEDNAWCZEGO A PRZERWA BIEGU PRZEDAWNIENIA ROSZCZENIA
Wszczęcie postępowania pojednawczego, samo w sobie, nie ma na celu wywołania skutku przerwy biegu przedawnienia, lecz skutek ten następuje wyłącznie dlatego, że występując z propozycją do drugiej strony stosunku prawnego ugodowego zakończenia sporu, zmierza bezpośrednio do dochodzenia, ustalenia albo zaspokojenia roszczenia. O ile więc składający wniosek o zawezwanie próby ugodowej nie ma zamiaru zakończenia sporu poprzez zawarcie porozumienia, a sam wniosek jest składany wyłącznie dla przedłużenia terminu przedawnienia, to takie działanie jest sprzeczne z celem omawianej instytucji procesowej.
(I ACa 338/19 – wyrok SA Kraków z dnia 22-01-2020)
Wystąpienie z wnioskiem o zawezwanie do próby ugodowej wyłącznie w celu uzyskania przerwy biegu przedawnienia jako nadużycie uprawnienia procesowego jest czynnością procesową sprzeczną z dobrymi obyczajami (art. 3 KPC).
(V CSK 384/17 – wyrok SN – Izba Cywilna z dnia 27-07-2018)
WYSTĄPIENIE Z KOLEJNYM WNIOSKIEM O WEZWANIE DO PRÓBY UGODOWEJ
Występując z kolejnym wnioskiem o wezwanie dłużnika do próby ugodowej, wierzyciel nie tylko daje kolejną szansę dłużnikowi na zawarcie ugody, zakłada tym samym ustępstwa z własnej strony, ale przede wszystkich wyraża swoją wolę uzyskania zaspokojenia od dłużnika w zakresie wierzytelności kierowanej na drogę postępowania sądowego, tyle że w alternatywnym postępowaniu pojednawczym. Występując z takim wnioskiem, wierzyciel w każdym razie daje wyraz swojej wiedzy o istnieniu wymagalnej wierzytelności, wyraża ponadto jednoznacznie determinację w skorzystaniu z wymiaru sprawiedliwości, podejmuje więc czynność bezpośrednio zmierzającą do uzyskania zaspokojenia roszczenia przed właściwym sądem. Taka postawa nie zasługuje na sankcjonowanie, nie można bowiem uznać, aby występując z kolejnym wnioskiem ugodowym w zakresie dotyczącym tej samej należności, wierzyciel nie zachowywał się lojalnie wobec dłużnika, a tym samym by tego rodzaju działanie nie mogło korzystać z ochrony przewidzianej w art. 123 § 1 pkt 1 KC. Nie ma zwłaszcza podstaw do uznania, że wszczynając po raz kolejny postępowanie pojednawcze, wierzyciel nadużywa swojego prawa w rozumieniu przyjętym w art. 5 KC albo pogarsza sytuację dłużnika, który nie powinien być uznawany za podmiot poszkodowany, tym bardziej nie powinien być uważany za podmiot uprawniony do wyrażania krytycznej oceny działań podejmowanych przez wierzyciela, takie podejście zaciera bowiem faktyczny układ obowiązków i uprawnień stron.
Co do zasady każde zawezwanie do próby ugodowej może prowadzić do zawarcia ugody, a więc rezultatu tożsamego, z punktu widzenia zapewnienia sankcji wykonawczej, z zasądzeniem roszczenia, podobnie jak pozytywny wynik mediacji, która przerywa bieg przedawnienia z mocy art. 123 § 1 pkt 3 KC. Nie można więc wykluczyć, że w okolicznościach faktycznych konkretnej sprawy cel kolejnego zawezwania do próby ugodowej będzie zmierzał do dochodzenia roszczenia przez zawarcie ugody. W każdym przypadku należy jednak badać motywy, którymi kierował się wierzyciel w oparciu o przedstawione przez niego okoliczności faktyczne, które zaszły po pierwszej, nieskutecznej próbie ugodowej i dokonać oceny, czy usprawiedliwiały jego przekonanie o obiektywnej, realnej możliwości zmiany stanowiska dłużnika i potencjalnej możliwości zawarcia ugody.
(I ACa 184/18 – wyrok SA Kraków z dnia 20-11-2018)
WYTOCZENIE POWÓDZTWA A SKUTKI ZWIĄZANE Z UPRZEDNIM WEZWANIEM DO PRÓBY UGODOWEJ
Nawet jeżeli przed zakończeniem postępowania pojednawczego uprawniony, powątpiewając w ugodowe nastawienie przeciwnika, wytoczy powództwo o to samo roszczenie, skutki wywołane złożeniem wniosku o wezwanie do próby ugodowej nie mogą zostać zniesione. Nie są bowiem zależne od zamiarów stron ani od stopnia ich ugodowego nastawienia. Teza, jakoby czynność wytoczenia powództwa przed sądem państwowym albo polubownym miała eliminować wywołane z mocy prawa skutki uprzedniego złożenia wniosku przewidzianego w art. 184 KPC, nie znajduje żadnego uzasadnienia w obowiązującym systemie prawa. Pozostaje ponadto z kolizji w prawem podstawowym polegającym na możliwości skorzystania z drogi sądowej przez podmiot poszukujący ochrony swoich praw.
(I ACa 677/14 – wyrok SA Warszawa z dnia 14-11-2014)
ZAWEZWANIE DO PRÓBY UGODOWEJ PO WYTOCZENIU POZWU A BIEG PRZEDAWNIENIA
Zawezwanie do próby ugodowej (art. 185 KPC) po wcześniejszym wytoczeniu powództwa lub powództw o części tego samego roszczenia, nie przerywa biegu przedawnienia co do pozostałej części, jako że zawezwanie takie nie zmierza bezpośrednio do dochodzenia roszczenia. W takiej sytuacji podmiot dochodzący roszczenia nie ma bowiem przesłanek do zakładania, że próba ugodowa może wywrzeć swój cel. Nie zakłada też tego, skoro wytacza w sprawie powództwa o część należności. Pozostaje zatem w przeświadczeniu, że podejmowanie próby ugodowego rozwiązania sprawy nie ma racji bytu.
(II PK 277/15 – wyrok SN – Izba Pracy z dnia 05-10-2016)
UGODA SĄDOWA JAKO SUBSTYTUT FORMY AKTU NOTARIALNEGO
Ugoda sądowa zastępuje formę aktu notarialnego.
(I CKN 753/99 – postanowienie SN – Izba Cywilna z dnia 08-01-2002)
SĄDOWA KONTROLA DOPUSZCZALNOŚCI ZAWARCIA UGODY
Dopuszczalność odwołania przez stronę oświadczenia jej pełnomocnika procesowego w przedmiocie zawarcia ugody, dokonanego w zażaleniu na postanowienie sądu umarzające postępowanie, nie wyłącza kontroli sądu co do zgodności ugody z prawem, zasadami współżycia społecznego i słusznym interesem pracownika oraz przesłanek uchylenia się od skutków oświadczenia woli na podstawie przepisów prawa cywilnego.
(I PKN 650/00 – postanowienie SN – Izba Pracy z dnia 20-12-2000)
UGODA SĄDOWA A POSTĘPOWANIE DOWODOWE
Do zakończenia sporu ugodą sądową nie jest potrzebne poprzedzenie jej postępowaniem dowodowym.
(I PKN 510/00 – postanowienie SN – Izba Pracy z dnia 14-09-2000)
PRZENIESIENIE WŁASNOŚCI NA PODSTAWIE UGODY SĄDOWEJ
Zgodnie z ustalonymi poglądami wyrażonymi w orzecznictwie sądowym ugoda sądowa zastępuje formę przewidzianą dla danej czynności prawnej, a więc z punktu widzenia formalnego może przenieść własność nieruchomości. Jednakże z punktu widzenia materialno – prawnego aby ugoda sądowa mogła przenieść własność nieruchomości, musi zawierać wszystkie istotne postanowienia umowy rozporządzającej i jako umowa kauzualna wymieniać także przyczynę przeniesienia własności. Zawarte w ugodzie sądowej zastrzeżenie terminu powoduje w myśl art. 157 par. 2 KC to, że do przeniesienia własności potrzebne jest dodatkowe porozumienie stron obejmujące ich bezwarunkową zgodę na niezwłoczne przejęcie własności. Ugoda taka wobec nie zawarcia we właściwym terminie notarialnego aktu przeniesienia własności – może stanowić jedynie podstawę do wymuszenia w drodze sądowej przeniesienia własności nieruchomości i dopiero prawomocne orzeczenie przenoszące własność mogłoby stanowić podstawę do dokonania właściwych wpisów w księdze wieczystej.
(III CRN 51/75 – postanowienie SN – Izba Cywilna z dnia 08-05-1975)
ZASKARŻENIE ORZECZENIA CO DO KOSZTÓW A MOC UGODY
Okoliczność, że sąd nie rozpoznał wniosku o zwolnienie strony od kosztów sądowych i ustanowienie dla niej adwokata przed zawarciem przez strony ugody sądowej, nie powoduje bezskuteczności tej ugody, choćby wniosek ten przed prawomocnym ukończeniem postępowania został następnie uwzględniony.
(III CZP 74/69 – uchwała SN – Izba Cywilna z dnia 29-09-1969)
ROLA SĄDU W POSTĘPOWANIU ZAINICJOWANYM WNIOSKIEM O ZAWEZWANIE DO PRÓBY UGODOWEJ
Charakterystyczną cechą postępowania pojednawczego, uregulowanego w art. 184 i następnych KPC jest to, że sąd nie jest władny w ramach tego postępowania rozstrzygać sprawy, lecz pełni rolę podobną do mediatora – może jedynie nakłaniać strony do zawarcia ugody, którą jest władny zatwierdzić, nie może jednak narzucić stronom lub jednej z nich jakichkolwiek rozwiązań.
(I ACa 368/14 – wyrok SA Warszawa z dnia 23-07-2015)
Postępowanie ugodowe nie podlega wymogom przewidzianym dla procesu. Obowiązkiem wzywającego nie jest ani określenie kwoty, której dochodzi, ani precyzyjne określenie podstaw roszczenia czy przedstawienie dowodów. W postępowaniu pojednawczym nie prowadzi się bowiem postępowania dowodowego w celu wyjaśnienia okoliczności sprawy, a sąd nie zmierza do rozstrzygnięcia kwestii spornych i roszczeń. Zgodnie z treścią art. 185 § 1 zdanie drugie KPC obowiązkiem wzywającego jest jedynie zwięzłe oznaczenie sprawy. Należy przez to rozumieć wskazanie danych pozwalających sądowi oraz stronie przeciwnej zorientowanie się, co będzie przedmiotem postępowania pojednawczego i jaki będzie jego zakres.
(I ACa 514/13 – wyrok SA Szczecin z dnia 27-11-2013)