ZOBOWIĄZANIE DO PRZYCZYNIANIA SIĘ DO ZASPOKAJANIA POTRZEB RODZINY

Zobowiązanie do przyczyniania się do zaspokajania potrzeb rodziny należy do rodzaju spraw o alimenty. Jego podstawa znajduje się w kodeksie rodzinnym i opiekuńczym.

Z niniejszego artykułu dowiesz się:

• jaka jest podstawa prawna dochodzenia przedmiotowego zobowiązania?
• jaki jest zakres wzajemnej pomocy w ramach małżeństwa?
• jak wygląda ocena przyczyniania się do zaspokajania potrzeb rodziny i rozkładu więzi?
• czy separacja faktyczna oraz rozwód pozwalają na dochodzenie przedmiotowego zobowiązania na wskazanej podstawie prawnej?
• jakie są zasady orzekania obowiązku alimentacyjnego dzieci wobec rodziców?
• czy w sprawach alimentacyjnych przysługuje skarga kasacyjna?

Photo by Markus Spiske on Unsplash

Art. 27 KODEKSU RODZINNEGO I OPIEKŃCZEGO- ZASPOKAJANIE POTRZEB RODZINY

Oboje małżonkowie obowiązani są, każdy według swych sił oraz swych możliwości zarobkowych i majątkowych, przyczyniać się do zaspokajania potrzeb rodziny, którą przez swój związek założyli. Zadośćuczynienie temu obowiązkowi może polegać także, w całości lub w części, na osobistych staraniach o wychowanie dzieci i na pracy we wspólnym gospodarstwie domowym.

ZAKRES WZAJEMNEJ POMOCY W RAMACH MAŁŻEŃSTWA

Powinności małżonków w zakresie wzajemnej pomocy zostały sprecyzowane w art. 27 KRO z którego wynika, że małżonkowie obowiązani są, każdy według swych sił oraz swych możliwości zarobkowych i majątkowych, przyczyniać się do zaspokajania potrzeb rodziny. Obowiązek ten służy zaspokojeniu usprawiedliwionych potrzeb całej grupy rodzinnej, a zatem przy jego spełnianiu należy uwzględnić potrzeby zbiorowe rodziny (np. mieszkanie, opał, energia elektryczna) i potrzeby indywidualne członków rodziny (np. wyżywienie, odzież, mieszkanie, higiena osobista, ochrona zdrowia). Powyższe wskazuje, że obowiązek wzajemnej pomocy i obowiązek współdziałania dla dobra rodziny odnoszą się zasadniczo do podejmowania starań w celu zapewnienia potrzeb bytowych rodziny i wzajemnego wspierania się małżonków w wypełnianiu obowiązków małżeńskich i rodzinnych. Natomiast za zbyt daleko idące należy uznać wywodzenie z art. 23 i art. 27 KRO obowiązku pokrywania przez jednego z małżonków kosztów związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą drugiego z małżonków, która nie jest prowadzona w ramach przedsiębiorstwa wchodzącego w skład majątku wspólnego.

(I ACa 627/17 – wyrok SA Szczecin z dnia 22-12-2017)

OCENA ZAKRESU W JAKIM POTENCJALNIE MĄŻ MIAŁBY SIĘ PRZYCZYNIAĆ DO ZASPOKAJANIA POTRZEB ŻONY

Ocena zakresu w jakim potencjalnie, na podstawie art. 27 KRO mąż miałby się przyczyniać do zaspokajania potrzeb żony, w warunkach gdy, nie mają wspólnych małoletnich dzieci, żyją w faktycznym rozłączeniu, a więzi gospodarcze pomiędzy nimi aktualnie nie istnieją, sprowadza się do stwierdzenia różnicy w ich dochodach, która o ile jest istotna, decyduje o zakresie takiego obowiązku świadczeń z jednej i uprawnieniach do ich otrzymywania drugiej strony, przynajmniej do czasu, kiedy, chociażby tylko formalnie, ich związek małżeński trwa.

(I ACz 797/19 – postanowienie SA Kraków z dnia 12-06-2019)

KRYTERIA OCENY ROZKŁADU WIĘZI EKONOMICZNEJ I KULTUROWEJ MIĘDZY MAŁŻONKAMI

Zasadniczo zupełny rozkład pożycia małżeńskiego polega na zaniechaniu realizacji zachowań stanowiących wykonywanie funkcji małżeńskich, a zatem na rozpadzie więzi uczuciowej, fizycznej i gospodarczej. Więź gospodarczą natomiast należy ujmować szeroko, jako sferę zarówno gospodarczych, ale także kulturowych odniesień, niemających ściśle osobistego, małżeńskiego charakteru. Ta złożona więź stanowi materialną i społeczną podstawę, na której rozwijają się pozostałe, ściśle osobiste interakcje małżeńskie. Element kulturowy w jej ramach powinien być ujmowany szeroko i polegać na utrzymywaniu podstawowych standardów bezkolizyjnej egzystencji w przestrzeni mieszkalnej. Zakłócenia lub rozkład pożycia w sferze osobistej przejawia się niejako wtórnie w sferze wspólnej codziennej egzystencji. Rozkład więzi ekonomicznej i kulturowej należy więc rozpatrywać badając całokształt ekonomicznych stosunków między małżonkami. Uwzględnić przede wszystkim należy to, czy realizują oni nadal obowiązki rodzinne o charakterze majątkowym, gospodarczym oraz to, w jakim stopniu dostosowują oni swoją sytuację materialną, także pracowniczą, do takich samych aspektów sytuacji drugiego małżonka.

(I ACa 291/17 – wyrok SA Białystok z dnia 28-09-2017)

SEPARACJA FAKTYCZNA MAŁŻONKÓW A OBOWIĄZEK ZASPOKAJANIA POTRZEB RODZINY

Niesłuszny jest pogląd, że wynikający z art. 27 KRO obowiązek małżonków w zakresie zaspokajania potrzeb rodziny trwa wyłącznie do czasu, gdy małżonkowie tworzą wspólny związek, a w szczególności pozostają we wspólnym gospodarstwie domowym. Separacja faktyczna nie powinna wywierać ujemnego wpływu na zakres zaspokajania potrzeb dzieci z małżeństwa, a potrzeb tych w praktyce nie da się oddzielić od potrzeb tego z rodziców, przy którym dzieci pozostały. Dlatego nawet zupełne zerwanie pożycia małżeńskiego nie uchyla obowiązku przewidzianego w art. 27 KRO, ale może wpłynąć na jego ukształtowanie i zakres.

(I ACz 399/16 – postanowienie SA Kraków z dnia 21-03-2016)

ROZWÓD JAKO PODSTAWA WYGAŚNIĘCIA OBOWIĄZKU ALIMENTACYJNEGO MAŁŻONKÓW

Obowiązek z art. 27 KRO wygasa na skutek ustania małżeństwa. Wygaśnięcie małżeństwa jako skutek uprawomocnienia się wyroku rozwodowego wiąże się co do zasady z wygaśnięciem wszelkich praw i obowiązków, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej. Skoro strony rozwiodły się, obowiązek alimentacyjny powoda wobec pozwanej ustał z mocy prawa.

(III RC 196/20 – wyrok SR Kętrzyn z dnia 21-05-2021)

OBOWIĄZEK ALIMENTACYJNY W STOSUNKU DO WSPÓŁMAŁŻONKA A OBOWIĄZEK ALIMENTACYJNY WOBEC KREWNYCH

W świetle przepisów KRO, obowiązek alimentacyjny małżonka (w stosunku do współmałżonka) wyprzedza obowiązek alimentacyjny krewnych i innych, o których mowa w Tytule II „Pokrewieństwo i powinowactwo”, co wynika nie tylko z usytuowania przepisów, ale z ich treści, przy czym obowiązek alimentacyjny małżonka wyprzedza obowiązek alimentacyjny krewnych nawet w sytuacji, gdy małżonkowie są w separacji lub po rozwodzie (zob. art. 130, art. 60 § 1-3, art. 23 i art. 27 KRO). Małżonkowie są rodziną i łączą ich więzy wynikające z zawarcia związku małżeńskiego polegające na wzajemnym wsparciu, wspólnym zaspokajaniu różnorodnych potrzeb, wzajemnej opiece. Małżeństwo jest zatem podstawową komórką społeczną, która staje się „rodziną” bliższą niż krewni związani węzłami krwi.

(II SA/Ke 63/20 – wyrok WSA Kielce z dnia 26-02-2020)

ZASADY DOTYCZĄCE ORZEKANIA O OBOWIĄZKU ALIMENTACYJNYM DZIECI (RODZEŃSTWA) WOBEC RODZICÓW

Zgodnie z art. 129 § 2 KRO krewnych w tym samym stopniu obciąża obowiązek alimentacyjny w granicach odpowiadających ich możliwościom zarobkowym i majątkowym, a nadto ten obowiązek alimentacyjny ograniczony jest przez obowiązek zaspokajania potrzeb rodziny (art. 27 KRO). Poza tym, gdy sąd orzeka o obowiązku alimentacyjnym dziecka wobec rodzica ma obowiązek ustalić możliwości zarobkowe i majątkowe zobowiązanych oraz dokonać stosunkowego rozdzielenia obowiązku alimentacyjnego, np. między rodzeństwo.

(I ACa 625/16 – wyrok SA Warszawa z dnia 17-07-2017)

BRAK MOŻLIWOŚCI WNIESIENIA SKARGI KASACYJNEJ

Wyłączenie spraw o alimenty z kategorii spraw podlegających zaskarżeniu skargą kasacyjną dotyczy wszelkich postępowań dotyczących obowiązku dostarczania środków utrzymania, w tym obowiązku przyczyniania się do zaspokajania potrzeb rodziny na podstawie art. 27 KRO.

(IV CSKP 55/21 – postanowienie SN – Izba Cywilna z dnia 10-06-2021)