DOBROWOLNE PODDANIE SIĘ KARZE

Dobrowolne poddanie się karze (dpk) przewidziane jest m.in. w przepisie art. 387 Kodeksu postępowania karnego. Tej właśnie kwestii dotyczy poniższy artykuł.

Dowiesz się z niego:

• jakie są warunki złożenia wniosku o dobrowolne poddanie się karze (dpk)?
• czy sąd ma obowiązek uwzględnić wniosek?
• jakie są obowiązki sądu rozpatrującego wniosek o dpk?
• co w sytuacji, gdy prokurator nie stawi się na rozprawie?
• jak kształtuje się wymiar kary przy dpk?
• co oznacza sformułowanie „nie budząca wątpliwości okoliczność popełnienia przestępstwa”?
• czy jest przeprowadzane postępowanie dowodowe?
• czy możliwe jest orzeczenie kary niezgodnie z wnioskiem oskarżonego?
• co w sytuacji wątpliwości odnośnie stanu poczytalności oskarżonego?
• co w sytuacji, gdy oskarżony cofnie przyznanie się do winy?
• czy oskarżony musi przyznać się do winy?
• czy recydywa jest przesłanką negatywną do zastosowania dpk?
• czy w ramach dpk może zostać wydany wyrok warunkowo umarzający postępowanie?
• czy po uchyleniu sprawy do ponownego rozpoznania możliwe jest złożenie wniosku o dpk?

 

Photo by Tingey Injury Law Firm on Unsplash

WARUNKI ZŁOŻENIA WNIOSKU O DPK

Do chwili zakończenia pierwszego przesłuchania wszystkich oskarżonych na rozprawie głównej oskarżony, któremu zarzucono przestępstwo zagrożone karą nieprzekraczającą 15 lat pozbawienia wolności, może złożyć wniosek o wydanie wyroku skazującego i wymierzenie mu określonej kary lub środka karnego, orzeczenie przepadku lub środka kompensacyjnego bez przeprowadzania postępowania dowodowego.

Wniosek może również dotyczyć wydania określonego rozstrzygnięcia w przedmiocie poniesienia kosztów procesu.

Jeżeli oskarżony nie ma obrońcy z wyboru, sąd może, na jego wniosek, wyznaczyć mu obrońcę z urzędu.

Przed uwzględnieniem wniosku o wydanie wyroku skazującego sąd poucza obecnego oskarżonego o treści art. 447 § 5 Kpk, iż podstawą apelacji nie mogą być zarzuty określone w art. 438 pkt 3 i 4, związane z treścią zawartego porozumienia, o którym mowa w art. 343, art. 343a i art. 387.

UWZGLĘDNIENIE WNIOSKU PRZEZ SĄD

Sąd może uwzględnić wniosek o wydanie wyroku skazującego, gdy okoliczności popełnienia przestępstwa i wina nie budzą wątpliwości, a cele postępowania zostaną osiągnięte mimo nieprzeprowadzenia rozprawy w całości.

Uwzględnienie wniosku jest możliwe jedynie wówczas, gdy nie sprzeciwia się temu prokurator, a także pokrzywdzony należycie powiadomiony o terminie rozprawy oraz pouczony o możliwości zgłoszenia przez oskarżonego takiego wniosku.

Sąd może uzależnić uwzględnienie wniosku oskarżonego od dokonania w nim wskazanej przez siebie zmiany.

Jeżeli sąd uzna za celowe ze względu na możliwość porozumienia się oskarżonego z pokrzywdzonym w kwestii naprawienia szkody lub zadośćuczynienia, może odroczyć posiedzenie, wyznaczając stronom odpowiedni termin. Na wniosek oskarżonego i pokrzywdzonego, uzasadniony potrzebą dokonania uzgodnień, sąd zarządza stosowną przerwę lub odracza posiedzenie.

Przychylając się do wniosku, sąd może uznać za ujawnione dowody wymienione w akcie oskarżenia lub dokumenty przedłożone przez stronę.

Złożenie przez oskarżonego wniosku, w trybie art. 387 § 1 KPK, nie obliguje sądu więc do jego automatycznego uwzględnienia. Sąd powinien dokonać przede wszystkim jego kontroli w zakresie spełnienia wszystkich prawem przewidzianych wymogów, w szczególności przeanalizować, czy zaproponowana przez podsądnego kara i inne środki prawnokarnej reakcji odpowiadają prawu materialnemu.

(III KK 142/21 – wyrok SN – Izba Karna z dnia 19-05-2021)

OBOWIĄZKI SĄDU ROZPATRUJĄCEGO WNIOSEK O DOBROWOLNE PODDANIE SIĘ KARZE

Sąd, rozpatrując wniosek oskarżonego złożony na podstawie art. 387 § 1 KPK, jest zobowiązany przede wszystkim sprawdzić zaistnienie wszystkich warunków dopuszczalności takiego wniosku. Jednym z nich jest z pewnością zgodność zgłaszanych we wniosku, zaakceptowanych przez uprawnionych uczestników postępowania, propozycji, w tym również tych co do oceny prawno-karnej zarzucanego oskarżonemu czynu, wymiaru kary bądź środków karnych, z obowiązującymi przepisami prawa karnego materialnego. W sytuacji, w której treść wniosku tychże regulacji prawnych nie respektuje, niewątpliwym obowiązkiem sądu jest bądź to uzależnienie swojej decyzji o uwzględnieniu tego wniosku od dokonania w nim zmiany konwalidującej dostrzeżoną jego wadliwość (art. 387 § 3 KPK), bądź też rozpoznanie w dalszym ciągu sprawy na zasadach ogólnych.

(III KK 144/20 – wyrok SN – Izba Karna z dnia 03-06-2020)

NIEOBECNOŚĆ PROKURATORA NA ROZPRAWIE JAKO BRAK SPRZECIWU WOBEC DOBROWOLNEGO PODDANIA SIĘ KARZE

Nieuczestniczenie przez prokuratora w rozprawie, w której jego udział nie jest obowiązkowy i o której terminie został należycie powiadomiony, należy poczytywać za brak wyrażenia sprzeciwu przez oskarżyciela publicznego wobec ewentualnego wniosku oskarżonego o skazanie bez przeprowadzenia postępowania dowodowego zgłoszonego na rozprawie prowadzonej pod nieobecność oskarżyciela publicznego.

(I KZP 16/20 – postanowienie SN – Izba Karna z dnia 16-06-2021)

WYMIAR KARY PRZY DOBROWOLNYM PODDANIU SIĘ ODPOWIEDZIALNOŚCI KARNEJ

Istota instytucji określonej w art. 387 KPK sprowadza się do oceny przez sąd, czy istnieją warunki do zrezygnowania z prowadzenia postępowania na zasadach ogólnych, a jedną z przesłanek tej oceny jest stwierdzenie, że uzgodniony wymiar kary, mający następnie stać się elementem składowym wyroku skazującego, jest trafny, w tym zgodny z przepisami o charakterze materialnym. Wyrokowanie w warunkach art. 387 KPK, podobnie jak wyrokowanie na zasadach ogólnych, musi bowiem prowadzić do uzyskania stanu sprawiedliwości materialnoprawnej, a więc do słusznego zastosowania normy prawa karnego materialnego.

(III KK 55/17 – wyrok SN – Izba Karna z dnia 28-06-2017)

NIE BUDZĄCA WĄTPLIWOŚCI OKOLICZNOŚĆ POPEŁNIENIA PRZESTĘPSTWA

Użyte w art. 387 § 1 KPK sformułowanie, iż okoliczności popełnienia przestępstwa nie budzą wątpliwości oznacza, że brak wątpliwości dotyczy przestępstwa zarzucanego stronie aktem oskarżenia i odnosi się do realizacji wszystkich niezbędnych znamion tego czynu, a w konsekwencji jego kwalifikacji prawnej, rodzaju i stopnia zawinienia, skutku przestępnego działania, rozmiaru wyrządzonej szkody, które mają wpływ na kształt i rozmiar odpowiedzialności karnej strony.

(IV KK 41/16 – wyrok SN – Izba Karna z dnia 10-03-2016)

WYDANIE WYROKU SKAZUJĄCEGO BEZ PRZEPROWADZENIA POSTĘPOWANIA DOWODOWEGO

Wydanie wyroku skazującego bez przeprowadzenia postępowania dowodowego uzależnione jest przede wszystkim od możliwości kategorycznego stwierdzenia, że okoliczności popełnienia przestępstwa nie budzą wątpliwości, przy czym wymóg ten odnosi się nie tylko do zasadniczej kwestii samego sprawstwa oskarżonego w zakresie zarzucanego mu czynu, ale i do wszelkich okoliczności ważących na kształcie i rozmiarze odpowiedzialności karnej za ten czyn. Bez wątpienia, wiąże się to z koniecznością zbadania zgromadzonego dotąd materiału dowodowego, a przeprowadzenie takiej analizy jest oczywiście niezbędne także wówczas, gdy oskarżony przyznał się do popełnienia zarzucanego mu czynu. Prawidłowa, a więc uwzględniająca cały stan sprawy analiza wyjaśnień oskarżonego pozostaje przecież w ścisłym sprzężeniu z oceną, czy jednak nie ma konieczności przeprowadzenia postępowania dowodowego – wobec rysujących się w podanym wyżej zakresie wątpliwości, czy też wątpliwości takich brak, a wobec tego istnieje podstawa do wydania, bez przeprowadzenia rozprawy w całości, wyroku skazującego za popełnienie określonego czynu.

(IV KK 67/12 – wyrok SN – Izba Karna z dnia 21-08-2012)

ORZECZENIE KARY NIEZGODNIE Z WNIOSKIEM OSKARŻONEGO

Treść art. 387 § 1 i 2 KPK nie daje sądowi możliwości wymierzenia innej kary niż proponowana przez oskarżonego we wniosku o dobrowolne poddanie się karze i jaka została zaakceptowana przez uprawnionych uczestników postępowania. Sąd wprawdzie nie jest związany takim wnioskiem, lecz zmiana warunków skazania w stosunku do określonych we wniosku, jest możliwa tylko za zgodą oskarżonego (art. 387 § 3 KPK). Skoro sąd nie wezwał oskarżonego do dokonania stosownej zmiany wniosku, a wiec nie uzależnił jego uwzględnienia od dokonania wskazanej przez siebie korekty, to pozostało albo wniosek w całości uwzględnić i wydać wyrok, albo skierować sprawę do rozpoznania na zasadach ogólnych. Wymierzenie w wyroku kary innej – surowszej niż uzgodniona – świadczy o odstąpieniu przez sąd od dokonanej oceny słuszności złożonego wniosku o dobrowolne poddanie się karze, a tym samym stanowi potwierdzenie rażącego naruszenia przepisu art. 387 § 2 KPK.

(II KK 46/11 – wyrok SN – Izba Karna z dnia 12-04-2011)

WĄTPLIWOŚCI ODNOŚNIE POCZYTALNOŚCI OSKARŻONEGO A UWZGLĘDNIENIE WNIOSKU O SKAZANIE BEZ PRZEPROWADZENIA POSTĘPOWANIA DOWODOWEGO

Uznając, że oskarżony jest winien, a więc że jest w stanie ponieść odpowiedzialność karną, nie może być dyskusyjna m.in. kwestia jego poczytalności w chwili czynu. W tym wypadku musi być jasne, że nie wchodzi w rachubę ani wyłączająca w pełni winę niepoczytalność oznaczająca brak możliwości rozpoznania znaczenia swego czynu lub pokierowania swoim postępowaniem (art. 31 § 1 KK), ani też obniżająca stopień zawinienia, czyli wpływająca z reguły na wymiar kary choćby tylko w ustawowych granicach, ograniczona w znacznym zakresie poczytalność (art. 31 § 2 KK). Zachodząca wątpliwość m.in. co do poczytalności oskarżonego, oznacza uzasadnioną wątpliwość co do ponoszenia przez niego winy, a w konsekwencji odpowiedzialności karnej.

(V KK 48/12 – wyrok SN – Izba Karna z dnia 19-04-2012)

COFNIĘCIE PRZYZNANIA SIĘ DO WINY A WNIOSEK O SKAZANIE

Zmienność postawy oskarżonego, który na określonym etapie postępowania, to jest na rozprawie przed sądem pierwszej instancji, przyznaje się do winy, a potem cofa przyznanie, nie musi stanowić przeszkody do ustalenia, że zachodzą warunki określone w art. 387 KPK.

(II KK 275/06 – postanowienie SN – Izba Karna z dnia 08-01-2007)

NIEPRZYZNANIE SIĘ DO WINY A DOPUSZCZALNOŚĆ SKAZANIA BEZ ROZPRAWY

Formalne nieprzyznanie się oskarżonego do winy, nie zostało określone w art. 387 KPK jako przesłanka negatywna do uwzględnienia wniosku przewidzianego w tym przepisie.

(II KK 355/05 – postanowienie SN – Izba Karna z dnia 22-05-2006)

UWZGLĘDNIENIE WNIOSKU O WYDANIE WYROKU SKAZUJĄCEGO A DZIAŁANIE W WARUNKACH RECYDYWY

Uwzględnienie, w myśl przepisu art. 387 § 2 KPK, wniosku oskarżonego o wydanie wyroku skazującego i wymierzenie określonej kary bez przeprowadzenia postępowania dowodowego jest możliwe tylko wtedy, gdy nie budzi wątpliwości nie tylko zasadnicza kwestia sprawstwa czynu przez określoną osobę, ale wszelkie te okoliczności, które są istotne dla ustaleń o odpowiedzialności karnej sprawcy, w tym dla właściwej oceny prawnej czynu będącego przedmiotem osądu. Niewątpliwie do takich właśnie okoliczności popełnienia przestępstwa należy ustalenie, czy oskarżony popełnił (czy też nie) zarzucany czyn w warunkach tzw. recydywy zwykłej, recydywy specjalnej, czy też specjalnej wielokrotnej.

(II KK 65/06 – wyrok SN – Izba Karna z dnia 06-04-2006)

PODDANIE SIĘ ODPOWIEDZIALNOŚCI KARNEJ – CHARAKTER WYROKU

W trybie przewidzianym w art. 387 KPK dopuszczalne jest tylko wydanie wyroku skazującego, a nie wyroku warunkowo umarzającego postępowanie karne.

(KZP 7/00 – postanowienie SN – Izba Karna z dnia 17-05-2000)

PONOWNE PRZESŁUCHANIE OSKARŻONEGO PO WYŁĄCZENIU SPRAWY DO ODRĘBNEGO ROZPOZNANIA A DOPUSZCZALNOŚĆ ZGŁOSZENIA WNIOSKU O SKAZANIE

Prowadzenie sprawy od początku w następstwie decyzji procesowej podjętej w trybie art. 34 § 3 KPK, w tym ponowne przesłuchanie oskarżonych, nie uchyla swoistej prekluzji możliwości zgłoszenia wniosku o skazanie w trybie art. 387 KPK. Ponowne odebranie wyjaśnień od oskarżonych nie posiada waloru „pierwszego przesłuchania” w rozumieniu tego przepisu.

(II KK 209/06 – wyrok SN – Izba Karna z dnia 15-12-2006)