ODPOWIEDZIALNOŚĆ KARNA ZA PRZESTĘPSTWA NAD ZWIERZĘTAMI
Na dzień 22 maja przypada Dzień Praw Zwierząt. Dlatego też, powstał ten wpis- odpowiedzialność karna za przestępstwa nad zwierzętami.
Chcę, żebyś wiedział/a, że zwierzę, jako istota żyjąca, zdolna do odczuwania cierpienia, nie jest rzeczą. Jesteś mu winien/winna poszanowanie, ochronę i opiekę.
Każde zwierzę wymaga humanitarnego traktowania. Niestety wiele osób znęca się nad zwierzętami myśląc, że są bezkarni. Nie. Przedmiotową kwestię reguluje ustawa o ochronie zwierząt z dnia 21 sierpnia 1997 r. Za złe traktowanie zwierzęcia grozi odpowiedzialność karna.
Z artykułu dowiesz się:
- jakie kary grożą za zabicie oraz znęcanie się nad zwierzętami?
- jakie czyny wobec zwierząt są uznawane za przestępstwa a jakie za wykroczenia?
- czy jest możliwy przepadek zwierzęcia?
- czy sąd może orzec zakaz posiadania wszelkich zwierząt?
- na jaki czas sąd może orzec zakaz?
- ile może wynosić nawiązka i na jaki cel jest przeznaczana?
- jaka jest praktyka orzecznicza w kwestii ochrony zwierząt?
- kim jest pokrzywdzony w tego rodzaju sprawach?
- czy możliwe jest uzyskanie zadośćuczynienia za przestępstwo na zwierzęciu?
- czy zakaz uboju rytualnego jest zgodny z Konstytucją?
Photo by Victor Grabarczyk on Unsplash
ODPOWIEDZIALNOŚĆ KARNA:
Odpowiedzialności karnej podlega ten, kto zabija, uśmierca zwierzę albo dokonuje uboju zwierzęcia w sposób nieuzasadniony, niehumanitarny lub w ubojni bez pozbawienia świadomości. Grozi za to kara pozbawienia wolności do lat 3.
Tej samej karze podlega ten, kto znęca się nad zwierzęciem.
Natomiast, jeżeli sprawca powyższych czynów, działa ze szczególnym okrucieństwem podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.
W przypadku:
– nie zapewnienia zwierzęciu pomieszczenia chroniącego je przed zimnem, upałami i opadami atmosferycznymi, z dostępem do światła dziennego, umożliwiającego swobodną zmianę pozycji ciała, odpowiednią karmę i stały dostęp do wody;
– wprowadzania do obrotu zwierząt domowych na targowiskach, targach i giełdach; prowadzenia targowisk, targów i giełd ze sprzedażą zwierząt domowych; wprowadzania do obrotu psów i kotów poza miejscami ich chowu lub hodowli;
– odławiania zwierząt bezdomnych bez zapewnienia im miejsca w schronisku dla zwierząt;
– nie zapewnienia zwierzętom opieki i właściwych warunków bytowania, tuczenia gęsi i kaczek na stłuszczone wątroby; utrzymywania cieląt powyżej 8 tygodnia życia w pojedynczych boksach oraz na uwięzi; obsady zwierząt ponad ustalone normy powierzchni dla danego gatunku, wieku i stanu fizjologicznego; importu zwierząt i produktów zwierzęcych uzyskanych w wyniku chowu lub hodowli z naruszeniem przepisów ustawy o ochronie zwierząt;
– wprowadzania dotychczas niestosowanej na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej technologii chowu zwierząt bez zezwolenia marszałka województwa;
– używania zwierząt do pracy w warunkach stwarzających nieuzasadnione zagrożenie dla ich życia i zdrowia; zadawania im cierpienia;
– zaistnienia warunków występów, treningów i tresury oraz metod postępowania ze zwierzętami wykorzystywanymi do celów rozrywkowych, widowiskowych, filmowych, sportowych i specjalnych zagrażających ich życiu i zdrowiu oraz powodujących cierpienia; stosowania wobec zwierząt farmakologicznych i mechanicznych metod i środków dopingujących; nie zapewnienia zwierzętom właściwego wypoczynku, w szczególności wykorzystywania tych zwierząt bezpośrednio po transporcie, bez regeneracji wypoczynkowo-ruchowej; nie zapewnienia opieki lekarsko-weterynaryjnej;
– wykorzystywania zwierząt w widowiskach i sportach noszących znamiona okrucieństwa, w szczególności organizowania walk z udziałem byków, psów, kogutów;
– tresury zwierząt do celów widowiskowo-rozrywkowych i obronnych prowadzona w sposób powodujący ich cierpienie; prowadzenia tresury zwierząt wyłącznie w celu zwiększenia ich agresywności; zmuszania zwierząt do wykonywania czynności, które powodują ból lub są sprzeczne z ich naturą; działalności menażerii objazdowych; propagowania lub upowszechniania drastycznych scen zabijania, zadawania cierpienia lub innej przemocy, ze strony człowieka, której ofiarami są zwierzęta, chyba że sceny te mają na celu napiętnowanie okrutnego zachowania wobec zwierząt;
– pozyskiwania zwierząt wolno żyjących (dzikich) w celu preparowania ich zwłok bez zezwolenia marszałka województwa właściwego ze względu na miejsce wykonywania eksponatów;
– pozyskiwania zwierząt wolno żyjących (dzikich) w celu tworzenia kolekcji spreparowanych zwłok tych zwierząt bez zgody marszałka województwa właściwego ze względu na miejsce tworzenia takiej kolekcji;
– gdy prowadzący pojazd mechaniczny, który potrącił zwierzę, nie zapewnił mu stosownej pomocy lub zawiadomienia jednej ze służb;
– prowadzenia hodowli lub utrzymywania psa rasy uznawanej za agresywną bez wymaganego zezwolenia;
– przewożenia zwierząt bez określonych dokumentów, bez licencji, bez świadectw zatwierdzenia, bez zapewnienia odpowiednich warunków w trakcie transportu;
sąd orzeka karę aresztu albo grzywnę.
Również usiłowanie, podżeganie i pomocnictwo do czynów wymienionych powyżej jest karalne.
PRZEPADEK ZWIERZĘCIA:
W razie skazania za wymienione powyżej przestępstwa sąd orzeka przepadek zwierzęcia, jeżeli sprawca jest jego właścicielem.
Także, w razie skazania za przestępstwo polegające na niestosowaniu się do orzeczonego przez sąd zakazu posiadania wszelkich zwierząt albo określonej kategorii zwierząt, sąd orzeka przepadek zwierzęcia.
Natomiast, w przypadku ukarania za prowadzenie hodowli lub utrzymywania psa rasy uznawanej za agresywną bez wymaganego zezwolenia, sąd może orzec przepadek zwierzęcia, ale nie musi.
Ponadto, Sąd przekazuje zawiadomienie o wydanym prawomocnym orzeczeniu o przepadku zwierzęcia organizacji społecznej, której statutowym celem działania jest ochrona zwierząt, biorącej udział w postępowaniu lub innej organizacji o takim samym statutowym celu działania.
Koszty wykonania orzeczenia o przepadku zwierzęcia ponosi skazany.
ZAKAZ POSIADANIA WSZELKICH ZWIERZĄT:
Sąd może orzec tytułem środka karnego zakaz posiadania wszelkich zwierząt albo określonej kategorii zwierząt w razie skazania za przestępstwo z ustawy o ochronie zwierząt.
Natomiast, Sąd orzeka tytułem środka karnego zakaz posiadania wszelkich zwierząt albo określonej kategorii zwierząt w razie skazania za przestępstwo popełnione ze szczególnym okrucieństwem.
W razie orzeczenia zakazu posiadania wszelkich zwierząt albo określonej kategorii zwierząt, sąd wyznacza sprawcy odpowiedni termin na przekazanie zwierząt w posiadanie innej osobie lub instytucji i poinformowanie o tym sądu.
W razie bezskutecznego upływu wyznaczonego terminu i stwierdzenia przez sąd, że skazany wbrew zakazowi jest posiadaczem zwierzęcia, sąd wydaje postanowienie o czasowym odebraniu skazanemu tego zwierzęcia.
Odpis postanowienia przesyła się właściwemu ze względu na miejsce pobytu zwierzęcia wójtowi (burmistrzowi, prezydentowi miasta) w celu wykonania.
Wójt (burmistrz, prezydent miasta) wydaje decyzję, w której określa miejsce przekazania zwierzęcia.
ZAKAZ WYKONYWANIA ZAWODU, ZAKAZ PROWADZENIA DZIAŁALNOŚCI:
Jeżeli sprawca dokonał zabójstwa lub znęcał się nad zwierzęciem w związku z wykonywaniem zawodu, prowadzeniem działalności lub wykonywaniem czynności wymagających zezwolenia, które są związane z wykorzystywaniem zwierząt lub oddziaływaniem na nie, sąd może orzec tytułem środka karnego zakaz:
1) wykonywania wszelkich lub określonych zawodów,
2) prowadzenia wszelkiej lub określonej działalności lub
3) wykonywania wszelkich lub określonych czynności wymagających zezwolenia
– które są związane z wykorzystywaniem zwierząt lub oddziaływaniem na nie.
Jeżeli natomiast sprawca popełnił przestępstwo ze szczególnym okrucieństwem, w związku z wykonywaniem zawodu, prowadzeniem działalności lub wykonywaniem czynności wymagających zezwolenia, które są związane z wykorzystywaniem zwierząt lub oddziaływaniem na nie, sąd orzeka tytułem środka karnego zakaz:
1) wykonywania wszelkich lub określonych zawodów,
2) prowadzenia wszelkiej lub określonej działalności lub
3) wykonywania wszelkich lub określonych czynności wymagających zezwolenia
– które są związane z wykorzystywaniem zwierząt lub oddziaływaniem na nie.
W razie orzeczenia zakazu wykonywania określonych zawodów, prowadzenia określonej działalności lub wykonywania określonych czynności, sąd przesyła odpis wyroku także powiatowemu lekarzowi weterynarii, właściwemu dla miejsca zamieszkania skazanego.
ILE MOGĄ TRWAĆ WYMIENIONE ZAKAZY?
Zakazy wymienione powyżej orzeka się w latach, od roku do lat 15.
Jednak, Sąd może po upływie połowy okresu, na który orzeczono ten środek karny, uznać je za wykonane, jeżeli skazany przestrzegał porządku prawnego, a środek karny był w stosunku do niego wykonywany przynajmniej przez rok.
NAWIĄZKA:
W razie skazania za przestępstwo z art. 35 ust. 1, 1a lub 2 ustawy o ochronie zwierząt (a więc te wskazane na początku niniejszego artykułu) sąd orzeka nawiązkę w wysokości od 1000 zł do 100 000 zł na wskazany cel związany z ochroną zwierząt.
Natomiast, w razie popełnienia wykroczeń, o których mowa w art. 37 ust. 1 ustawy, sąd może orzec nawiązkę w wysokości do 1000 zł na cel związany z ochroną zwierząt.
CZY MOŻLIWE JEST WARUNKOWE UMORZENIE POSTĘPOWANIA KARNEGO?
Tak, jest możliwe. Umarzając warunkowo postępowanie karne, sąd może orzec zakaz posiadania wszelkich zwierząt albo określonej kategorii zwierząt do lat 2.
KIM JEST POKRZYWDZONY W SPRAWIE Z USTAWY O OCHRONIE ZWIERZĄT?
Pokrzywdzonym przestępstwami z ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 roku o ochronie zwierząt (t.j. Dz.U. 2013 r. poz. 856 ze zm.) jest właściciel lub posiadacz zwierzęcia, a jeśli nie działa pokrzywdzony (z uwagi na to, iż właściciel lub posiadacz zwierzęcia jest oskarżony o znęcanie nad zwierzęciem) prawa pokrzywdzonego może wykonywać organizacja społeczna, której celem statutowym jest ochrona zwierząt (III KK 73/14 – wyrok SN – Izba Karna z dnia 17-09-2014).
CZY MOŻLIWE JEST UZYSKANIE ZADOŚĆUCZYNIENIA?
Przepis art. 46 § 1 Kodeksu karnego (naprawienie szkody) nie ma zastosowania do przestępnego spowodowania śmierci zwierzęcia (art. 35 ust. 1 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 roku o ochronie zwierząt), bo zadanie naprawienia szkody z tytułu śmierci wiąże się bezpośrednio z podmiotowością prawną przedmiotu czynności wykonawczej, a zwierzę według przepisów kodeksu cywilnego nie jest zdolne do ponoszenia szkody. Dlatego nie można przyznać także zadośćuczynienia w ramach nawiązki z art. 46 § 2 kk za uśmiercenie zwierzęcia, a więc przedmiotu czynności wykonawczej nieposiadającego podmiotowości prawnej (II Ka 195/08 – wyrok SO Tarnów z dnia 06-06-2008).
TRUDNE WARUNKI BYTOWANIA CZŁOWIEKA I JEGO ZWIERZĄT A ZNAMIONA ZNĘCANIA:
Trudne warunki bytowania człowieka, a wraz z nim jego psów nie mogą być powodem ustalenia przesądzającego o wyczerpaniu przez oskarżonego znamion czynu z art. 35 ust. 1a ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o ochronie zwierząt (V KK 267/18 – postanowienie SN – Izba Karna z dnia 18-12-2018).
ZAKAZ UBOJU RYTUALNEGO ZWIERZĄT NIEKONSTYTUCYJNY :
Art. 34 ust. 1 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o ochronie zwierząt (Dz.U. z 2013 r. poz. 856) w zakresie, w jakim nie zezwala na poddawanie zwierząt ubojowi w ubojni (rzeźni) według szczególnych metod wymaganych przez obrzędy religijne, jest niezgodny z art. 53 ust. 1, 2 i 5 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej w związku z art. 9 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, sporządzonej w Rzymie dnia 4 listopada 1950 r., zmienionej następnie Protokołami nr 3, 5 i 8 oraz uzupełnionej Protokołem nr 2 (Dz.U. z 1993 r. Nr 61, poz. 284, z 1995 r. Nr 36, poz. 175, 176 i 177, z 1998 r. Nr 147, poz. 962, z 2001 r. Nr 23, poz. 266, z 2003 r. Nr 42, poz. 364 oraz z 2010 r. Nr 90, poz. 587).
Art. 35 ust. 1 i 4 ustawy powołanej w punkcie 1 w zakresie, w jakim przewiduje odpowiedzialność karną za poddawanie zwierząt ubojowi w ubojni (rzeźni) według szczególnych metod wymaganych przez obrzędy religijne, jest niezgodny z art. 53 ust. 1, 2 i 5 Konstytucji w związku z art. 9 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności (K 52/13 – wyrok TK z dnia 10-12-2014).