POZEW O USTANOWIENIE ROZDZIELNOŚCI MAJĄTKOWEJ

Pozew o ustanowienie rozdzielności majątkowej jest jednym ze sposobów, dzięki którym można zmienić ustrój majątkowy małżeński. W przypadku orzeczenia sądu w tym zakresie mamy do czynienia z tzw. „przymusowym ustrojem majątkowym”.

Stanowi o tym wyraźnie przepis art. 52 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego.

Z niniejszego artykułu dowiesz się:

• kto może wystąpić z pozwem o ustanowienie rozdzielności majątkowej?
• kiedy powstaje rozdzielność majątkowa?
• czy pozew wyklucza zawarcie umowy majątkowej małżeńskiej?
• jakie są przesłanki orzeczenia rozdzielności majątkowej przez sąd?
• co oznaczają ustawowe „ważne powody”?
• co oznacza „wypadek wyjątkowy”?
• kiedy wierzyciel może wystąpić z pozwem o ustanowienie rozdzielności majątkowej?
• w jaki sposób oznaczana jest data ustanowienia rozdzielności majątkowej przez sąd?
• czy oboje małżonkowie muszą wyrazić zgodę na rozdzielność majątkową?
• jakie obowiązki ma sąd w ramach postępowania dowodowego?
• jaka jest opłata od pozwu?

 

Photo by Mathieu Stern on Unsplash

KTO MOŻE ŻĄDAĆ USTANOWIENIA ROZDZIELNOŚCI PRZEZ SĄD?

Z ważnych powodów każdy z małżonków może żądać ustanowienia przez sąd rozdzielności majątkowej.

Ustanowienia przez sąd rozdzielności majątkowej może żądać także wierzyciel jednego z małżonków, jeżeli uprawdopodobni, że zaspokojenie wierzytelności stwierdzonej tytułem wykonawczym wymaga dokonania podziału majątku wspólnego małżonków.

KIEDY POWSTAJE ROZDZIELNOŚĆ MAJĄTKOWA?

Rozdzielność majątkowa powstaje z dniem oznaczonym w wyroku, który ją ustanawia. W wyjątkowych wypadkach sąd może ustanowić rozdzielność majątkową z dniem wcześniejszym niż dzień wytoczenia powództwa, w szczególności, jeżeli małżonkowie żyli w rozłączeniu.

CZY POZEW WYKLUCZA ZAWARCIE UMOWY MAJĄTKOWEJ MAŁŻEŃSKIEJ?

Ustanowienie rozdzielności majątkowej przez sąd na żądanie jednego z małżonków nie wyłącza zawarcia przez małżonków umowy majątkowej małżeńskiej. Jeżeli rozdzielność majątkowa została ustanowiona na żądanie wierzyciela, małżonkowie mogą zawrzeć umowę majątkową małżeńską po dokonaniu podziału majątku wspólnego lub po uzyskaniu przez wierzyciela zabezpieczenia, albo zaspokojenia wierzytelności, lub po upływie trzech lat od ustanowienia rozdzielności.

PRZESŁANKI ORZECZENIA ROZDZIELNOŚCI MAJĄTKOWEJ

Długotrwała faktyczna separacja może usprawiedliwiać ustanowienie rozdzielności majątkowej przez sąd, jeżeli ten stan rzeczy uniemożliwia współdziałanie w zarządzaniu majątkiem wspólnym, pociąga za sobą naruszenie lub poważne zagrożenie interesu majątkowego jednego z małżonków lub też skutkuje trwałym zerwaniem wszelkich stosunków majątkowych i brakiem możliwości podejmowania wspólnych decyzji gospodarczych. Jednocześnie zwraca się uwagę, że wykładnia tego pojęcia nie może być oderwana od stosunków społeczno – gospodarczych, a zwłaszcza aktywności w sferze prowadzonej (przez obojga małżonków lub jednego z nich) działalności gospodarczej w ramach konstytucyjnie zagwarantowanej wolności gospodarczej.

(III CSK 64/20 – postanowienie SN – Izba Cywilna z dnia 22-12-2020)

WAŻNE POWODY UZASADNIAJĄCE USTANOWIENIE PRZEZ SĄD ROZDZIELNOŚCI MAJĄTKOWEJ

Problematyka rozumienia pojęcia „ważnych powodów” uzasadniających ustanowienie przez sąd rozdzielności majątkowej na żądanie jednego z małżonków na podstawie art. 52 § 1 KRO była już wielokrotnie przedmiotem wypowiedzi Sądu Najwyższego. Z uwagi na fakt, że pojęcie „ważnych powodów” należy do pojęć nieostrych, w orzecznictwie Sądu Najwyższego podjęto próbę dokonania jego wykładni w taki sposób, aby nie nosiła ona cech dowolności, a jednocześnie pozostawiała niezbędną w zróżnicowanych okolicznościach faktycznych swobodę interpretacyjną. Nie jest bowiem możliwe wskazanie w sposób abstrakcyjny jednolitych kryteriów, które przemawiałyby za przyjęciem, że zachodzą ważne powody ustanowienia rozdzielności majątkowej, a ocena w tym zakresie zawsze będzie zależeć od uznania sądu uwzględniającego indywidualne okoliczności każdego przypadku. Wypowiedzi Sądu Najwyższego odnoszące się do tych kwestii są stosunkowo liczne, zawsze jednak opierają się na konkretnym stanie faktycznym. Ze względu na znaczny element swobody w ocenie, jakie przyczyny można uznać za ważne, jest wątpliwe, aby mogła ona zostać sformułowana w sposób abstrakcyjny i mieć znaczenie dla rozstrzygnięcia innych spraw. Z tego powodu nie można przyjąć, że w sprawie występuje zagadnienie prawne w rozumieniu art. 3989 § 1 pkt 1 KPC.

(III CSK 105/20 – postanowienie SN – Izba Cywilna z dnia 18-12-2020)

USTANOWIENIE ROZDZIELNOŚCI MAJĄTKOWEJ A WYPADEK WYJĄTKOWY

Przepisy art. 52 § 1 i § 2 KRO odróżniają ważne powody jako przesłankę żądania przez każdego z małżonków ustanowienia przez sąd rozdzielności majątkowej od konieczności wystąpienia wyjątkowego wypadku jako warunku tego, aby sąd mógł ustanowić rozdzielność majątkową z dniem wcześniejszym niż dzień wytoczenia powództwa. Wskazanie w art. 52 § 2 KRO, iż wyjątkowym wypadkiem uzasadniającym możliwość ustanowienia rozdzielności majątkowej z dniem wcześniejszym niż wytoczenie powództwa jest okoliczność, że małżonkowie żyli w rozłączeniu, nie oznacza, iż w każdym przypadku życia w rozłączeniu sąd ma obowiązek ustanowienia rozdzielności majątkowej z dniem wcześniejszym niż dzień wytoczenia powództwa, lecz jedynie możliwość ustanowienia tej rozdzielności w takiej sytuacji.

(V CSK 351/19 – postanowienie SN – Izba Cywilna z dnia 14-02-2020)

PRZESŁANKI ŻĄDANIA PRZEZ WIERZYCIELA USTANOWIENIA ROZDZIELNOŚCI MAJĄTKOWEJ

Przesłanką żądania wierzyciela ustanowienia rozdzielności majątkowej nie jest wystąpienie „ważnego powodu”, lecz wykazanie istnienia stwierdzonej tytułem wykonawczym wierzytelności w stosunku do jednego z małżonków oraz uprawdopodobnienie, że zaspokojenie tej wierzytelności wymaga dokonania podziału majątku wspólnego małżonków. Podział majątku wspólnego jest niezbędny do zaspokojenia wierzytelności przysługującej od jednego z małżonków, gdy nie ma możliwości jej zaspokojenia z majątku osobistego dłużnika, składników majątku wspólnego wymienionych w art. 41 § 2 KRO, brak jest podstaw do poszukiwania zaspokojenia z majątku wspólnego małżonków, a możliwe będzie zaspokojenie wierzyciela z udziału w majątku wspólnym małżonków, który przypadnie dłużnikowi. Należy podkreślić, że w sytuacji, gdy zobowiązanie zostało zaciągnięte za zgodą małżonka dłużnika, nie ma podstaw do ustanowienia rozdzielności majątkowej między małżonkami, bowiem wówczas wierzyciel może zaspokoić się z majątku wspólnego.

(IV CSK 303/17 – wyrok SN – Izba Cywilna z dnia 20-09-2018)

OZNACZENIE DATY USTANOWIENIA ROZDZIELNOŚCI MAJĄTKOWEJ

Zgodnie z art. 52 § 2 KRO rozdzielność majątkowa powstaje z dniem oznaczonym w wyroku, który ją ustanawia, a tylko w wyjątkowych wypadkach sąd może ustanowić rozdzielność majątkową z dniem wcześniejszym niż dzień wytoczenia powództwa. W każdym zatem wypadku orzekając o ustanowieniu rozdzielności majątkowej sąd obowiązany jest z urzędu oznaczyć dzień jej ustanowienia.

(II CZ 55/14 – postanowienie SN – Izba Cywilna z dnia 08-10-2014)

ZNIESIENIE WSPÓLNOŚCI USTAWOWEJ MAJĄTKU MAŁŻONKÓW WBREW WOLI JEDNEGO Z NICH

Zniesienie wspólności ustawowej majątku małżonków wbrew woli jednego z nich jest dopuszczalne jedynie w razie istnienia ważnych ku temu powodów. Niewątpliwie celem tego unormowania jest zapewnienie ochrony interesów małżonka słabszego ekonomicznie przed dowolnym uchylaniem ustroju wspólności. Dlatego też przez ważne powody – w ujęciu art. 52 § 1 KRO – rozumie się ogólnie takie okoliczności, które sprawiają, że w konkretnej sytuacji faktycznej wspólność majątkowa nie służy dobru drugiego z małżonków, a nawet prowadzi do sytuacji sprzecznej z zasadami prawa rodzinnego. Przez ważne powody rozumie się zatem nie tylko okoliczności natury majątkowej np. trwonienie przez jednego z małżonków dorobku, lecz także okoliczności stwarzające sytuację, w której wykonywanie zarządu przez każdego z małżonków ich wspólnym majątkiem jest niemożliwe lub znacznie utrudnione.

(I CKN 906/97 – wyrok SN – Izba Cywilna z dnia 08-12-1998)

OBOWIĄZKI SĄDU W RAMACH POSTĘPOWANIA DOWODOWEGO

W sprawach o roszczenie określone w art. 52 KRO przedmiotem ustalenia sądu orzekającego poza rozmiarami zadłużenia i okolicznościami jego powstania powinny być następujące fakty: wartość majątku dłużnika, wielkość majątku wspólnego i w jakim stopniu dochody osiągane przez jednego z małżonków (dłużnika) wpłynęły czy zostały przeznaczone na powiększenie majątku wspólnego, czas i sposób wykonywania zobowiązania przez dłużnika.

(I CKU 98/97 – wyrok SN – Izba Cywilna z dnia 03-09-1997)

WŁAŚCIWOŚĆ RZECZOWA SĄDU

Sprawy o zniesienie wspólności majątkowej małżeńskiej – bez względu na wartość przedmiotu sprawy – należą do właściwości rzeczowej sądu rejonowego.

(III CZP 126/94 – uchwała SN – Izba Cywilna z dnia 05-10-1994)

WYMOGI FORMALNE POZWU

Pozew powinien odpowiadać warunkom pisma procesowego wskazanym w art. 126 kpc i dalszych przepisach Kodeksu postępowania cywilnego.

W tej kwestii najlepiej skontaktować się z profesjonalnym adwokatem.

OPŁATA OD POZWU

Wraz ze wniesieniem pozwu do sądu o ustanowienie rozdzielności majątkowej należy uiścić opłatę sądową w wysokości 200 zł.

ZAŁĄCZNIKI

Do pozwu o ustanowienie rozdzielności majątkowej podstawowymi dokumentami, które należy załączyć są: odpis aktu małżeństwa, dowód uiszczenia opłaty sądowej od pozwu oraz odpis pozwu i załączników.

Podkreślę jednak, że wymienione zostały podstawowe dokumenty. Należy przedłożyć także takie, które będą wskazywały na stan faktyczny niniejszej sprawy, które będą dowodami w sprawie.