PUSTA FAKTURA

„Pusta” faktura, faktura nierzetelna, faktura fikcyjna to określenia pojawiające się bardzo często w postępowaniach  w sprawach karnych skarbowych. 

Z niniejszego artykułu dowiesz się więc:

  • jak można kwestionować wiarygodność faktury?
  • czy wystawienie „pustej” faktury rodzi obowiązek podatkowy w zakresie VAT?
  • jak prawnie jest kwalifikowany czyn wprowadzenia do obrotu fikcyjnych faktur?
  • czy sąd rozpoznaje sprawę na podstawie kodeksu karnego skarbowego czy kodeksu karnego?
  • czy sankcja podatkowa wyłącza możliwość karania na podstawie prawa karnego prawa karnego?

 

Photo by Scott Graham on Unsplash 

 

faktura

KWESTIONOWANIE WIARYGODNOŚCI FAKTURY

Faktura jest dokumentem odzwierciedlającym transakcję, gdyż to transakcja tam opisana podlega podatkowi VAT. Jeżeli przepisy o niezbędnej treści faktury są dochowane (czytelność, możliwość identyfikacji stron, przedmiot obrotu), to kwestionowanie wiarygodności dokumentu poprzez dodatkowe elementy formalne jest nieuzasadnione.

(Wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie – II Wydział Karny z dnia 30 czerwca 2017 r., II AKa 134/17)

WYSTAWIENIE „PUSTEJ” FAKTURY A POWSTANIE OBOWIĄZKU PODATKOWEGO W ZAKRESIE VAT

W przypadku braku faktycznej czynności u wystawcy faktury nie może w ogóle powstać obowiązek podatkowy w zakresie VAT, a tym samym i prawo dysponenta taką fakturą do odliczenia podatku z faktury, gdyż ta wiąże się z powstaniem obowiązku podatkowego na poprzednim etapie obrotu. W związku z tym kwota wykazana na fakturze jako podatek nie jest faktycznym podatkiem należnym Skarbowi Państwa, lecz kwotą „podszywającą” się pod ten podatek. W rezultacie wystawiona faktura, która nie dokumentuje rzeczywistej sprzedaży między wskazanymi w niej podmiotami, jest prawnie bezskuteczna, a w następstwie nie może wywoływać żadnych skutków podatkowych u odbiorcy, a zatem kwota wykazana w fakturach jako podatek nie jest faktycznym podatkiem należnym Skarbowi Państwa, lecz kwotą jedynie „odgrywającą rolę” tego podatku.

(Postanowienie Sądu Najwyższego – Izba Karna z dnia 18 czerwca 2019 r., III KK 258/18)

KWALIFIKACJA PRAWNA CZYNU POLEGAJĄCEGO NA WPROWADZANIU DO OBROTU TZW. FIKCYJNYCH FAKTUR NIE DOKUMENTUJĄCYCH RZECZYWISTYCH TRANSAKCJI HANDLOWYCH

Działania osób, które wystawiają fikcyjne faktury, w sytuacji gdy godzą one w obowiązki podatkowe (jakikolwiek obowiązek podatkowy, byle – z uwagi na przedmiot ochrony norm w jakich przepis ten funkcjonuje – był to czyn przeciwko obowiązkom podatkowym w rozumieniu Ordynacji podatkowej) należy kwalifikować z art. 271 § 1 KK jak i art. 62 § 2 KKS. Tam, gdzie wystawienie nierzetelnej faktury nie godzi w żaden obowiązek podatkowy nie można mówić o zaistnieniu czynu określonego w art. 62 § 2 KKS – wtedy wchodzi w grę wyłącznie kwalifikacja z art. 271 § 1 KK.

Co więcej, wprowadzanie do obrotu tzw. „fikcyjnych faktur” nieodzwierciedlających rzeczywistego obrotu nie wyczerpuje znamion przedmiotowych czynu zabronionego z art. 54 KKS. Realizacja znamion tego deliktu karnoskarbowego może nastąpić na dwa sposoby: albo poprzez nieujawnienie przedmiotu lub podstawy opodatkowania, albo poprzez niezłożenie deklaracji podatkowej. Wystawca fikcyjnych faktur nie dokonuje żadnej czynności podlegającej opodatkowaniu podatkiem VAT. W takiej sytuacji należało przyjąć, że nie ciąży na nim obowiązek podatkowy jako podatniku podatku VAT, a w konsekwencji nie ma on obowiązku składania deklaracji VAT-7, ani ujawniania podstawy opodatkowania w jakikolwiek inny sposób.

Dopuszczalna jest także koncepcja kwalifikowania działania polegającego na wyłudzeniu podatku VAT jako przestępstwa powszechnego z art. 286 § 1 KK, jednakże tylko wtedy, gdy sprawca zrealizuje znamiona ustawowe tego występku. Musi on działać z zamiarem kierunkowym, a więc w celu osiągnięcia korzyści majątkowej przez doprowadzenie organu finansowego do wypłaty z mienia Skarbu Państwa wskazanych przez siebie kwot pieniężnych, stosując oszukańcze zabiegi wprowadzające ten organ w błąd co do powstania, dającego tytuł wypłaty, obowiązku podatkowego. Przestępstwo oszustwa obejmuje zachowanie, którego istota sprowadza się do wzajemnej aktywności sprawcy i rozporządzającego mieniem. Nie jest możliwe popełnienie oszustwa przez zaniechanie po stronie sprawcy, jak i nie jest możliwe popełnienie tego przestępstwa przez niekorzystne rozporządzenie mieniem przez pokrzywdzonego, które dokonuje się bez wiedzy lub udziału sprawcy. Nie stanowi doprowadzenia do niekorzystnego rozporządzenia mieniem Skarbu Państwa zachowanie sprawcy polegające na obniżeniu (zaniżeniu) wysokości należnego do zapłaty podatku (VAT, podatku dochodowego lub innego rodzaju podatku, ustalanego w oparciu o procedurę samoobliczania) za dany okres rozliczeniowy. Z uwagi na sposób ustalania wysokości zobowiązania podatkowego za dany okres rozliczeniowy, które dokonywane jest samodzielnie przez podatnika bez udziału odpowiedniego organu podatkowego, uiszczenie należności podatkowej (zaliczki) w kwocie niższej niż należna stanowi samodzielną dyspozycję majątkową podatnika, bez jakiejkolwiek czynności ze strony organu podatkowego. Brak jest zatem konstytutywnego dla oszustwa elementu rozporządzenia mieniem, dokonywanego przez odpowiedni organ podatkowy. Zaniżenie należnego za dany okres zobowiązania podatkowego stanowi natomiast realizację znamion przestępstwa skarbowego określonego w art. 56 § 1 KKS, w wypadku spełnienia określonych w tym przepisie przesłanek, a w szczególności złożenia przez podatnika organowi podatkowemu lub innemu uprawionemu organowi deklaracji lub oświadczenia zawierającego nieprawdę lub zatajającego prawdę i narażenia w ten sposób na uszczuplenie należnego podatku lub uszczuplenia podatku.

(Wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach – II Wydział Karny z dnia 16 stycznia 2014 r., II AKa 195/13)

KIEDY ZASTOSOWANIE ZNAJDUJĄ PRZEPISY KODEKSU KARNEGO SKARBOWEGO A KIEDY KODEKSU KARNEGO?

Wystawienie nierzetelnej faktury realizuje znamiona art. 62 § 2 KKS, gdy chodzi o uniknięcie lub zmniejszenie podatku, a więc gdy czyn godzi w obowiązek podatkowy. Jeśli natomiast działanie pozoruje powstanie takiego obowiązku, to nie może być mowy o wystawieniu nierzetelnej faktury w rozumieniu art. 62 § 2 KKS, lecz jest to zachowanie wyczerpujące znamiona art. 271 § 1 KK.

(Postanowienie Sądu Najwyższego – Izba Karna z dnia 18 czerwca 2019 r., III KK 258/18)

PUSTE FAKTURY A SANKCJA PODATKOWA

Nie można przypisać unormowaniu zawartemu w art. 108 ust. 1 ustawy o podatku od towarów i usług charakteru sankcji (kary) podatkowej dublującej sankcję o charakterze karnym (penalnym) przewidzianą w art. 62 § 2 KKS. Regulacja art. 108 ust. 1 ustawy o podatku od towarów i usług ma przede wszystkim charakter prewencyjny. Jej zasadniczym celem jest zapobieganie niebezpieczeństwu uszczuplenia wpływów podatkowych przez odliczenie podatku wykazanego na fakturze przez jej odbiorcę. Za takim charakterem regulacji art. 108 ust. 1 ustawy o podatku od towarów i usług przemawia także okoliczność, że zastosowanie tego przepisu uzależnione jest od oceny ryzyka wykorzystania fikcyjnej faktury w obrocie prawnym. Regulacja ta, stanowiąc obowiązek zapłaty podatku wykazanego w fakturach, ogranicza ponadto straty Skarbu Państwa poniesione z tytułu bezprawnego odliczania podatku oraz wyłudzania nienależnego zwrotu podatku VAT i – w tym znaczeniu – pełni także funkcję restytucyjną.

(Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu z dnia 17 listopada 2015 r., I SA/Po 415/15)