ZATRZYMANIE. I CO DALEJ?
Policja ma prawo zatrzymać osobę podejrzaną, jeżeli istnieje uzasadnione przypuszczenie, że popełniła ona przestępstwo, a zachodzi obawa ucieczki lub ukrycia się tej osoby albo zatarcia śladów przestępstwa bądź też nie można ustalić jej tożsamości albo istnieją przesłanki do przeprowadzenia przeciwko tej osobie postępowania w trybie przyspieszonym.
Ponadto Prokurator może zarządzić zatrzymanie i przymusowe doprowadzenie osoby podejrzanej albo podejrzanego, jeżeli zachodzi uzasadniona obawa, że nie stawi się na wezwanie w celu przeprowadzenia z jej udziałem czynności, w inny bezprawny sposób będzie utrudniać postępowanie albo zachodzi potrzeba niezwłocznego zastosowania środka zapobiegawczego.
Jak zachować się podczas zatrzymania?
Oczywistym jest, że na zdarzenie jakim jest „zatrzymanie” nie można się przygotować. Najczęściej do zatrzymania dochodzi w późnych godzinach wieczornych, nocą lub nad ranem.
Osoby zatrzymane, ich bliscy, osoby z otoczenia, będące przy zatrzymaniu, nie wiedzą jak zachować się ani jakie podjąć działania.
Zabrzmi to trywialnie, ale w pierwszej kolejności- uspokój się, opanuj nerwy, emocje.
Po drugie, dowiedz się gdzie zatrzymany będzie przewieziony. Najczęściej, jeszcze przed przesłuchaniem w Prokuraturze, jest to Komisariat Policji, ale w dużych miastach jest ich kilka.
W takiej chwili istotne jest znalezienie przez bliską osobę, rodzinę, znajomego- dobrego adwokata specjalizującego się w sprawach karnych a więc praktykującego w tym obszarze. Rola jaką ma odegrać adwokat jest bardzo istotna. Nie dość, że ma za zadanie bronić praw zatrzymanego, to jest jeszcze psychologiem dla rodziny, osób obecnych przy zatrzymaniu jak i samego zatrzymanego. Ma mu pomóc przejść ten najgorszy dla niego czas, bowiem dla zatrzymanych wiąże się to z ogromną traumą. Co równie istotne, adwokat jest jedynym środkiem przekazu informacji bliskim o osobie zatrzymanej.
Jakie prawa ma zatrzymany?
Organy ścigania zobowiązane są natychmiast poinformować zatrzymanego o przyczynach zatrzymania i o przysługujących mu prawach, w tym o prawie:
– do skorzystania z pomocy adwokata lub radcy prawnego,
– do korzystania z bezpłatnej pomocy tłumacza, jeżeli nie włada w wystarczającym stopniu językiem polskim,
– do złożenia oświadczenia i odmowy złożenia oświadczenia,
– do otrzymania odpisu protokołu zatrzymania,
– do dostępu do pierwszej pomocy medycznej,
– do wysłuchania go,
– do zażalenia do sądu na zatrzymanie.
Zatrzymanemu na jego żądanie należy również niezwłocznie umożliwić nawiązanie w dostępnej formie kontaktu z adwokatem lub radcą prawnym, a także bezpośrednią z nimi rozmowę.
Ponadto w razie zatrzymania obywatela państwa obcego należy zatrzymanemu umożliwić, na jego prośbę, nawiązanie w dostępnej formie kontaktu z właściwym urzędem konsularnym lub przedstawicielstwem dyplomatycznym, a w razie zatrzymania osoby nieposiadającej żadnego obywatelstwa – z przedstawicielem państwa, w którym ma ona stałe miejsce zamieszkania.
Niestety jednak, nierzadko, prawa te w żaden sposób nie są realizowane. Zatrzymani dostają jedynie na dwustronnej kartce A4 wzór pouczenia, który muszą podpisać. Nie czytają tego, bo nie ma często na to czasu ale również po prostu nie rozumieją przydługich, prawnych sformułowań tam zawartych.
W jaki sposób dokumentowane jest zatrzymanie?
Z zatrzymania sporządza się protokół, w którym należy podać imię, nazwisko i funkcję dokonującego tej czynności, imię i nazwisko osoby zatrzymanej, a w razie niemożności ustalenia tożsamości – jej rysopis oraz dzień, godzinę, miejsce i przyczynę zatrzymania z podaniem, o jakie przestępstwo się ją podejrzewa. Należy także wciągnąć do protokołu złożone przez zatrzymanego oświadczenia oraz zaznaczyć udzielenie mu informacji o przysługujących prawach. Odpis protokołu doręcza się zatrzymanemu.
Jakie czynności są podejmowane po zatrzymaniu?
Niezwłocznie po zatrzymaniu osoby podejrzanej organy ścigania zbierają niezbędne dane, a także zawiadamiają o zatrzymaniu prokuratora. W razie zaistnienia podstaw do zastosowania tymczasowego aresztu występują do wymienionego w sprawie skierowania do sądu wniosku o tymczasowe aresztowanie.
Po zatrzymaniu, najczęściej przedstawiane są zarzuty zatrzymanemu, który następnie zostaje przesłuchany na konkretne okoliczności.
Organy ścigania w związku z zatrzymaniem mogą również dokonać przeszukania.
Photo by Nijwam Swargiary on Unsplash
Kiedy zastosowany będzie tymczasowy areszt?
Tymczasowe aresztowanie można stosować, jeżeli:
– zachodzi uzasadniona obawa ucieczki lub ukrycia się podejrzanego, zwłaszcza wtedy, gdy nie można ustalić jego tożsamości albo nie ma on w kraju stałego miejsca pobytu;
– zachodzi uzasadniona obawa, że podejrzany będzie nakłaniał do składania fałszywych zeznań lub wyjaśnień albo w inny bezprawny sposób utrudniał postępowanie karne;
– podejrzanemu zarzuca się popełnienie zbrodni lub występku zagrożonego karą pozbawienia wolności, której górna granica wynosi co najmniej 8 lat- tak więc potrzeba zastosowania tymczasowego aresztowania w celu zabezpieczenia prawidłowego toku postępowania może być uzasadniona grożącą podejrzanemu surową karą;
– zachodzi uzasadniona obawa, że podejrzany, któremu zarzucono popełnienie zbrodni lub umyślnego występku, popełni przestępstwo przeciwko życiu, zdrowiu lub bezpieczeństwu powszechnemu, zwłaszcza gdy popełnieniem takiego przestępstwa groził.
Gdy jednak, nie ma podstaw, do zastosowania tymczasowego aresztowania, zatrzymany jest zwalniany.
Po co składać zażalenie?
W zażaleniu zatrzymany może się domagać zbadania zasadności, legalności oraz prawidłowości jego zatrzymania. Zażalenie takie powinno być przekazane niezwłocznie sądowi rejonowemu miejsca zatrzymania lub prowadzenia postępowania, który również niezwłocznie powinien je rozpoznać.
W razie uznania bezzasadności lub nielegalności zatrzymania sąd zarządza natychmiastowe zwolnienie zatrzymanego.
Ponadto w wypadku stwierdzenia bezzasadności, nielegalności lub nieprawidłowości zatrzymania sąd zawiadamia o tym prokuratora i organ przełożony nad organem, który dokonał zatrzymania.
Natomiast w razie zbiegu zażaleń na zatrzymanie i tymczasowe aresztowanie można rozpoznać je łącznie.
Jak długo może trwać zatrzymanie?
Zatrzymanego należy natychmiast zwolnić, gdy ustanie przyczyna zatrzymania, a także jeżeli w ciągu 48 godzin od chwili zatrzymania przez uprawniony organ nie zostanie on przekazany do dyspozycji sądu wraz z wnioskiem o zastosowanie tymczasowego aresztowania. Należy go także zwolnić na polecenie sądu lub prokuratora.
Ponadto zatrzymanego należy zwolnić, jeżeli w ciągu 24 godzin od przekazania go do dyspozycji sądu nie doręczono mu postanowienia o zastosowaniu wobec niego tymczasowego aresztowania.
Ponowne zatrzymanie osoby podejrzanej na podstawie tych samych faktów i dowodów jest niedopuszczalne.